|
Тадқиқот
усуллари
.
Тадқиқот
жараёнида
илмий
абстракция
,
таҳлил
ва
синтез
,
индукция
ва
дедукция
,
иқтисодий
-
статистик
таҳлил
,
қиёслаш
,
гуруҳлаш
-
тириш
ва
бошқа
усуллардан
фойдаланилади
.
Таҳлил
ва
натижалар
.
Пандемия
дунё
миқёсида
иқтисодий
ўсиш
суръатларига
жиддий
салбий
таъсир
кўрсатди
.
Маълумотларга
кўра
,
короновирус
туфайли
2020
йилда
дунё
иқтисодиётининг
ўсиши
4,5
фоиздан
6,0
фоизгача
пасайган
.
Шу
билан
бир
қаторда
жаҳон
иқтисодиётининг
ўсиши
2021
йилда
+2,5%
дан
+5,2%
гача
ўсиши
башорат
қилинмоқда
.
Иқтисодий
ўсишнинг
ҳозирги
динамикасида
жаҳон
иқтисодий
фаоллигининг
қарийб
60
фоизи
тўғри
келувчи
ривожланган
иқтисодиётга
эга
бўлган
мамлакатлар
камида
2024
йилгача
бўлган
муддатда
ўз
имкониятлари
даражасида
фаолият
кўрсата
олмайдилар
.
Баъзи
ҳисоб
-
китобларга
кўра
,
дунё
бўйлаб
100
миллиондан
110
миллионгача
одам
қашшоқлик
чегарасидан
пастда
турмуш
кўришга
мажбур
бўладилар
.
Пандемиянинг
иқтисодий
оқибатлари
1930-
йилларнинг
Буюк
депрессиясидан
бери
кузатилмаган
юқори
ишсизлик
даражаси
билан
тавсифланувчи
бандликка
,
шунингдек
,
муттасил
тарзда
ўсиб
борувчи
қарздорлик
даражасига
таъсир
кўрсатади
.
Коронавирусга
қарши
кураш
чоралари
туфайли
иш
ўринлари
йўқотилишининг
энг
катта
улуши
хизмат
кўрсатиш
соҳасига
тўғри
келади
.
JOURNAL OF ADVANCED
RESEARCH AND STABILITY (JARS)
Volume: 01 Issue: 06 | 2021
ISSN: 2181-2608
391
Халқаро
меҳнат
ташкилотининг
баҳолашларига
кўра
, 2020
йилда
93
фоиз
ишчи
ва
ходимлар
у
ёки
бу
чеклашлар
шароитида
меҳнат
фаолиятини
олиб
боришга
мажбур
бўлганлар
,
бунинг
натижасида
глобал
пандемия
туфайли
2020
йилда
иш
вақтининг
салкам
9
фоизи
йўқотилган
.
Короновирус
туфайли
2020
йилда
2019
йилга
нисбатан
йўқотилган
иш
соатларининг
умумий
миқдори
Европада
(14,6%)
ва
Шимолий
ва
Жанубий
Америкада
( 13,7%)
ни
ташкил
қилган
,
бу
ўз
навбатида
мазкур
мамлакатлар
ва
минтақаларда
карантин
чекловларининг
қатъий
ва
узоқ
муддатли
амал
қилганлиги
билан
изоҳланади
.
Бир
қатор
иқтисодчилар
ва
мутахассисларнинг
фикрича
,
пандемия
туфайли
меҳнат
бозорида
юзага
келган
номутаносибликлар
ривожланган
ва
ривожланаётган
мамлакатлар
иқтисодиёти
учун
катта
салбий
таъсир
кўрсатади
.
Короновирус
пандемиясининг
жаҳон
иқтисодиётига
таъсири
борасида
ХВФ
қуйидаги
хулосаларни
илгари
суради
:
1.
аҳоли
жон
бошига
тўғри
келувчи
даромад
ҳажми
бир
неча
йил
давомида
ўзининг
пандемиядан
олдинги
даражасидан
паст
бўлади
,
бу
эса
ўз
навбатида
жорий
унумдорлик
даражасига
салбий
таъсир
кўрсатади
;
2.
пандемияга
қарши
курашиш
борасида
миллий
соғлиқни
сақлаш
тизимларига
қўйиладиган
талаблар
бошқа
касалликларни
самарали
даволашга
салбий
таъсир
кўрсатади
;
3.
корхоналарнинг
банкротлиги
миллий
ва
глобал
даражада
унумдорликнинг
пасайишига
олиб
келади
;
4.
қарз
даражасининг
ошиши
потенциал
қарз
олиш
имкониятлари
ва
инвестициялар
оқимининг
чекланишига
сабаб
бўлади
.
ХВЖ
башоратларига
кўра
,
пандемия
натижасида
2020
йилдан
2025
йилгача
бўлган
даврда
глобал
иқтисодий
ишлаб
чиқаришнинг
йўқотилиши
28
трлн
.
долларни
ташкил
этади
.
Биргина
туризм
соҳасида
120
миллиондан
зиёд
иш
ўрнини
янгидан
тиклашнинг
имкони
бутунлай
йўққа
чиқади
.
Covid-19
пандемияси
билан
боғлиқ
инқирознинг
тезкор
ривожланиш
тавсифига
эга
эканлиги
бир
қатор
олдиндан
башорат
қилиб
бўлмайдиган
муаммоларни
пайдо
қилмоқдаки
,
бунинг
натижасида
эҳтимолли
йўқотишларни
баҳолаш
фавқулодда
мушкул
вазифа
ҳисобланади
.
Мазкур
муаммолар
билан
боғлиқ
бўлган
ҳолда
пайдо
бўлувчи
бир
қанча
саволларга
жавоб
излаб
топиш
талаб
қилинади
,
хусусан
:
Covid-19
билан
боғлиқ
бўлган
инқироз
қанча
давом
этади
;
қанча
иш
ўринлари
вақтинчалик
чекловларга
дуч
келади
ёки
бутунлай
ёпилади
;
вируснинг
янги
штаммлари
билан
дунё
мамлакатларининг
яна
қанча
қисми
зарарланади
,
бунинг
натижасида
иқтисодий
фаоллик
қай
даражада
пасаяди
,
иқтисодий
тикланиш
суръатлари
қанчалик
секинлашади
;
JOURNAL OF ADVANCED
RESEARCH AND STABILITY (JARS)
Volume: 01 Issue: 06 | 2021
ISSN: 2181-2608
392
короновирус
туфайли
салбий
иқтисодий
самара
ўзининг
энг
паст
нуқтасига
қачон
етади
;
касалликнинг
янада
авж
олиши
туфайли
келгусида
иқтисодий
фаоллик
қай
даражада
бўлади
;
инқироздан
чиқиш
борасида
миллий
ва
глобал
даражада
пул
-
кредит
ва
фискал
сиёсатнинг
қайси
шакл
ва
усулларидан
фойдаланган
маъқул
;
инқирознинг
бизнесга
вақтинчалик
ва
доимий
таъсири
қандай
бўлади
;
чекловлар
шароитида
ишлаб
чиқаришни
қай
тарзда
ташкил
этиш
мақбул
саналади
;
иқтисодиётнинг
барқарорлигини
таъминлаш
ва
вирус
тарқалишининг
олдини
олишга
қаратилган
чора
-
тадбирларни
амалга
оширишда
иқтисодий
сиёсат
ва
соғлиқни
сақлаш
борасида
илгари
сурилувчи
талаб
ва
эҳтиёжлар
ўртасидаги
нисбат
қай
даражада
бўлмоғи
лозим
?
Юқоридаги
саволларга
жавоб
бериш
ўта
мушкул
бўлган
ва
дунё
иқтисодиёти
мавҳумлик
шароитида
ривожланаётган
бир
пайтда
,
тадбиркорлик
фаолиятини
ҳар
томонлама
қўллаб
-
қувватлаш
,
ҳудудларнинг
ижтимоий
-
иқтисодий
жиҳатдан
ривожлантириш
нуқталарини
ажратиб
олиш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Ўзбекистонда
иқтисодиётни
барқарор
ривожланишининг
муҳим
йўналиши
сифатида
хусусий
мулкчилик
,
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
устувор
ривожлантиришга
асосий
эътибор
қаратиш
лозим
.
Шуни
ҳисобга
олиб
,
кичик
бизнеснинг
янги
субъектларининг
ташкил
этилиши
ва
ривожланишини
ҳар
томонлама
рағбатлантириш
,
кичик
бизнес
нуфузини
ошириш
,
уларни
қўллаб
-
қувватлашни
фаоллаштириш
ҳамда
ҳимоя
қилишнинг
институционал
нормалари
янада
такомиллаштириш
лозим
.
Шу
билан
бирга
иқтисодий
ўсишни
барқарор
суръатларини
таъминлаш
учун
иқтисодиётнинг
реал
сектори
тармоқларида
меҳнат
унумдорлигини
ошириш
учун
бошқариш
усуллари
такомиллаштириш
,
иқтисодиётнинг
базавий
тармоқлари
,
айниқса
саноат
ва
қишлоқ
хўжалигида
иқтисодий
ўсиши
ресурслардан
фойдаланишни
кенгайтириш
ҳисобига
эмас
,
балки
сифат
жиҳатда
такомиллаштирилган
ишлаб
чиқариш
кооперацияси
ва
кластер
механизмини
жорий
этиш
ҳисобига
эриш
,
самарали
йўл
бўлиб
ҳисобланади
.
Хусусий
сектор
ва
тадбиркорликни
ривожлантириш
амалга
оширилаётган
ислоҳотларнинг
энг
муҳим
йўналишларидан
биридир
.
Бу
йўналишда
тадбиркорлик
фаолияти
шароитларини
яхшилаш
,
инвестиция
муҳити
,
тадбиркорларнинг
тўлиқ
ва
самарали
фаолиятига
тўсқинлик
қилувчи
омил
ва
тўсиқлар
бартараф
этилаётгани
,
тадбиркорлар
давлат
томонидан
фаол
қўллаб
-
қувватланаётгани
юзасидан
қизғин
саъй
-
ҳаракатлар
олиб
борилмоқда
.
Бироқ
,
бу
борада
самарали
ислоҳотларни
амалга
ошириш
учун
тадбиркорларнинг
ўз
фаолиятига
тўсқинлик
қилаётган
муаммоларни
билиш
ва
эшитиш
,
бу
муаммоларни
энг
яхши
ҳал
этиш
йўлида
давом
эттириш
зарур
.
Президентимиз
Шавкат
Мирзиёевнинг
20
август
куни
тадбиркорлар
билан
очиқ
мулоқоти
ана
шу
муаммоларни
аниқлаш
ва
уларни
мақбул
ҳал
этишга
қаратилди
.
Мулоқот
ва
мулоқотга
тайёргарлик
жараёнида
бизнеснинг
тўлақонли
ва
самарали
ишлашига
тўсқинлик
қилувчи
Do'stlaringiz bilan baham: |
