O’zbekistonda yerlarning cho’llanishi va ularni oldini olish Reja

Tuproq eroziyasi
TuproQ eroziyasi – bu tuproQ Qatlamining buzilishi hamda suv yoki shamol ta’sirida yemirilishi. Tabiiy sharoitlarda tuproQ eroziyasi muntazam ravishda sodir bo’lsada, Qoida tariQasida tahlikali ko’lamda va darajada ro’y bermaydi. Xo’jalik faoliyati ta’siri natijasida esa, tuproQ eroziyasi keskin kuchayib, tuproQ unumdorligining salmoQli darajada pasayishiga olib kelishi mumkin.
YuQorida Qayd etganimizdek, tuproQ eroziyasi yana mo’tadil (tabiiy) va tezlashgan (antropogen) kabi turlarga ham bo’linadi. Mo’tadil eroziya asta-sekinlik bilan yuz beradi hamda bunda yer hosildorligiga kuchli ta’sir etmaydi. Aksincha, antropogen eroziya insonlar xo’jalik faoliyati bilan bog’liQ bo’lib, tuproQ unumdorligiga jiddiy ta’sir ko’rsatadi⁵.
YuQoridagilar asosida, tuproQ eroziyasi QishloQ xo’jaligiga jiddiy zarar yetkazadi, degan xulosaga kelish mumkin. TuproQ eroziyasi ayniQsa, AQSh va Kanada, shuningdek, O’rta Yer dengizi mamlakatlari, YaQin SharQ davlatlari, Hindiston, Pokiston, Xitoy, Janubiy Afrika va Avstraliya iQtisodiyotiga jiddiy talofotlar yetkazmoQda. TuproQ eroziyasi natijasida 1975 yilda kurrai zaminimizda 50 mln. gektardan oshiQroQ haydaladigan yer muomaladan chiQdi.
Bugungi kunda tuproQ eroziyasiga Qarshi kurash mamlakatimiz QishloQ xo’jaligi taraQQiyoti va farovonligini ta’minlashning muhim kafolatlaridan biridir. Hozirda ushbu muammoni hal etish maQsadida Qator agrotexnik, meliorativ, gidrotexnik va tashkiliy-xo’jalik tadbirlari ishlab chiQilgan. AyniQcha, tuproQ eroziyasiga Qarshi kurashda almashlab ekish, shuningdek, QishloQ xo’jaligi ekinlarini ularni himoya Qilish uchun chuQur poyali ekinlar orasiga ekish kabi usullarning keng Qo’llanilishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Eroziya natijasida tuproQning eng ko’p hosildorlikka ega bo’lgan ustki Qatlami buziladi. Eroziyaning tabiiy va tezlashgan (angtropogen) turlarini ham ajratadilar. Tabiiy eroziya juda sekinlik bilan yuz beradi hamda Qoida tariQasida ushbu jarayonda tuproQ unumdorligi sezilarli darajada pasaymaydi. Tezlashgan eroziya nooQilona xo’jalik faoliyati (tuproQni noto’g’ri Qayta ishlash va sug’orish, unga mineral o’g’itlarni haddan ziyod ko’p solish, chorvani o’tlatish, o’rmonni kesish, botQoQlikni Quritishda o’zboshimchalik va nazoratsizlikka yo’l Qo’yish va sh.k.) tufayli kelib chiQadi hamda uning natijasida tabiiy eroziya tezlashadi⁶.