O'zbekistonda sement sanqati

1-jadval.
Qayta ta'mirlangan pechlarda mahsulot ishlab chiqarish haqidagi ha'zi ma'lumotlar («Yujgiprosement» ma'lumotlari).

Qayta ta’mirash xususiyatlari	Pechlar soni	Klinker ishlb chiqarishning yillik o'sishi (ming tonna)
		Hamma pechlarda	Bitta agregatda
1	2	3	4
Uzunligi 108 metrgacha bo'lgan va issiqlik almashtiruvchi qurilmalarsiz pechlarda, asosan, bug'lanish zonasi diametrini kengaytirish yo'li bilan profilni o'zgartirish.	90	2000	22
Shaxta pechlarida dam berish asbo-bining qayishqoqligini oshirish.	22	600	27
Qisqa pechlar diametrini 3,6 metrgacha kengaytirish, shlam konscntratorlari o'rnatish.	30	1500	50
Uzunligi 127 va 118 metrli pechlar diametrini 3,6 metrgacha kengaytirish.	30	1500	50
Uzunligi 150 metr bo'lgan pechlar diametrini 4 metrgacha kengaytirish.	7	500	70
Ishlab chiqarish jarayonini quruq usulda olib boriladigan qisqa pechlar diametrini 3,6 metrga qadar kengaytirish, siklonli issiqlik almashtirgichlar o'rnatish.	6	600	100
Ishlab chiqarish jarayoni quruq usulda olib boriladigan 3x50 metr o'lchamli pechlarni 3,6x118 metr o'lchamli pechlar bilan almashtirish.	-	190	95

Hozirgi vaqtda 5x185 metr o'lchamli yirik pechlarni modernizatsiya qilishning eng samarali usullari izlanyapti.

Quvasoy sement kombinatida eski, ish unumi past aylanuvchi pechlarni unumi yuqori pechlar bilan almashtirilishi natijasida unumdorlik oshadi. Shuningdek, texnologik jarayonlarni takomillashtirish hamda yangilarini joriy etish asosida ham sement ishlab chqarish ko`paymoqda. Chunonchi, 5x185 metr o`lchamdagi pechlar bilan zamonaviy texnologik liniyalar ishga tushirish, texnologik asbob-uskinalari, og`irligini 3,6x3x3,6x150 metr o`lchamli pechga nisbatan (bir soatdagi unumdorlikning 1 tonnasi hisobida) 15% ga, qurilish kubaturasini 30% ga, kapital mablag`larni 12% ga, mehnat sarfini 2,5 % ga, kuydirish tannarxini 15% ga kamaytirish imkonini beradi.
To`rtta texnologik liniyasi bo`lgan 5x185 metr o`lchamli pechlar bilan jihozlangan sement zavodlari yiliga 2,4 million tonna mahsulot ishlab chqarish quvvatiga ega. Ikkita shunday texnologik liniyali zavodlarning ishlab chqarish quvvati esa 1,2 million tonna sementni tashkil qiladi.
Hozir mamlakatimizda barcha sementning 50 % ga yaqini ho`l usulda ishlab chqarilmoqda. Lekin yangi texnologiya negizida qayta vujudga kelgan va ancha tejamli hisoblangan “quruq” usulining istiqboli porloq.
Navoiyda ishga tushrilgan sement zavodining 7x6,4x95 metr o`lchamli aylanuvchi pechga ega bo`lgan uchta texnologik liniyasi bo`lib, har biri soatiga
125 tonna klinker yetkazib beryapti. Zavodning yillik semet ishlab chqarish loyihaviy quvvati 1990-yili 3400 tonnaga yetkazildi. Ikkinchi bosqichda belgilanishiga ko`ra, alohida texnologik jarayonlar istiqboli hal etilishiini hisobga olib, zavodlarning yillik quvvati 4,6 million tonna bo`lishi ko`zda tutilgan. Loyihada keltirishicha, 3-4 liniyani qurish va barcha texnologik jarayonlarda katta quvvatga ega bo`lgan asosiy hamda yordamchi asbob-uskunalar ishlatish, xomashyo aralashmasi tayyorlash, uni maydalash va quritish, klinkerni kuydirish hamda sovitish, sementni kukunlash va tayyor mahsulotni ortish operasiyalarini o`z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashni ta`minlovchi avtomatlashtirilgan boshqarish tizimini tatbiq etish mo'ljallangan. Bundan tashqari, changli gazni va havoni tozalash, ish jarayonida chang chiqaruvchi barcha asosiy hamda yordamchi texnologik jarayonlar aspiratsiyasining samarali chizmalarini ishlatish ko'zda tutilgan.
Respublikada ishlab chiqarilayotgan sementning sifat tarkibi yanada yaxshilanib, sement xillari ham ko'payadi. Sementning tez qotadigan, o'ta mustahkam, kengayuvchi, plastifikatsiyalanuvchi, gidrofob, manzarali (oq va har xil rangli) va boshqa qimmatli energiya tejovchi texnologiya bo'yicha maxsus xillarini ishlab chiqarish hajmi ancha ortadi.

2.