O’zbekistonda bank tizimini takomillashtirish yo’llari

II darajali kapital	8 808	16,8%	6 059
11,2%
Jami regulyativ kapital	52 467	100%	53 971	100%
Kapital monandlilik darajasi	23,5%		23,0%
I darajali kapital monandlilik darajasi	19,6%		20,4%

Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, tijorat banklari I darajali kapitali yuqori sur’atlarda o’sib borish tendensiyasiga ega bo’lgan. Xususan, tijorat banklari I darajali kapitali 2020 yil 1 martda 2020 yil 1 yanvar holatiga nisbatan 5,6 foizga oshib, 47,9 trln. so’mga yetdi. 2020 yil 1 yanvarda esa 43,7 trln.so’mni tashkil qildi (4-jadval).

Mamlakatimizning bugungi kundagi bank tizimi holati tez suratlarda o’sib bormoqda. Buning natijasida tijorat banklarining kreditlash hajmi va aholi omonatlarini qabul qilishi kengayib bormoqda. Kundan – kunga aholining banklarga ishonchi ortib borishini banklardagi aholi omonatlari hajmi o’sib borishida ko’rib borishimiz mumkin.
Yuqorida ta’kidlaganimdek respublikamizdagi barcha tijorat banklari universal banklardir. Universal tijorat banklari faoliyatini so’nggi yillar davomida 3 ta xalqaro reyting agentliklari o’rganib chiqishmoqda. Ular «Moody’s», «FitchRaytings» va «Standard&Poors» xalqaro reyting agentliklaridir. Bu agentliklar har yili o’zlarining hisobotlarida O’zbekiston bank tizimida mavjud holatni xalqaro reyting ko’rsatkichlariga taqqoslagan holda o’z xulosalarini bildirishadi. «Moody’s» xalqaro reyting agentligi shu yili 15 aprel kuni «O’zbekston bank tizimining rivojlanish istiqbollari» yangi hisobotini nashr qilib, unga ko’ra ketma – ket beshinchi yil O’zbekiston bank tizimi rivojlanish istiqbollari «barqaror» darajada tasdiqlandi.
«Moody’s» agentligining fikriga ko’ra, barqaror prognozi O’zbekiston iqtisodiyotining, shu jumladan iqtisodiyotga katta hajmdagi investitsiyalar yo’naltirilishi hisobiga, yuqori suratlarda o’sayotganligi bilan izohladi. Shuningdek iqtisodiyotni kreditlash hajmlarining o’sishini ta’minlovchi manba hisoblangan universal tijorat banklarningistiqbollariga ijobiy ta’sir qiluvchi muhim omillar qatoriga kiritilmoqda. «Moody’s» xalqaro reyting agentligi tomonidan O’zbekistonda oxirgi 10 yil mobaynida yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlari ta’minlangani hamda O’zbekiston eksporti tarkibining MDXdagi boshqa davlatlarga nisbatan diversifikatsiyalanganligi hisobiga iqtisodiy o’sish sur’atlari o’zgaruvchanligining sezilarli darajada past bo’lgani ta’kidlanmoqda.
Reyting agentligining fikriga ko’ra 2016-2018 yillar davomida kreditlash hajmining yiliga 20 foizga o’sishi sharoitida kapital yetarliligining joriy koefitsientini saqlab qolish uchun «Moody’s» reytingiga ega bo’lgan O’zbekiston banklari kelgusida kapitalni qo’shimcha oshirish bo’yicha chora – tadbirlar ko’rishlari lozim. Universal tijorat banklarining joriy likvidlilik darajasi bank tizimi barqarorligini baholashda muhim omillardan biri bo’lib, qator yillar davomida 65 foizdan yuqori, ya’ni belgilangan minimal darajadan 2 barobar yuqori miqdorni

Ko’rsatkichlar nomi	01.01.2020 y.			01.03.2020 y.			Nominal o’sishi, foizda			Haqiqiy o’sishi, (devalvatsiyani hisobga olmagan holda) foizda
	jami	shundan, xorijiy valyutada	ulushi, foizda	jami	shundan, xorijiy valyutada	ulushi, foizda
Bank aktivlari, jami	272 727	129 077	47,3%	278 948	132 550	47,5%		2,3%			2,2%
Kredit qo’yilmalari, jami	211 581	100 947	47,7%	215 815	103 775	48,1%		2,0%			1,9%
Jalb qilingan jami depozitlar	91 009	39 969	43,9%	90 775	39 249	43,2%		-0,3%			-0,3%
Jami kapital	51 031	305	0,6%	52 943	305	0,6%		3,7%			3,7%

5-jadval