O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

Land of Uzbekistan
Земля Узбекистана
4/2021

---

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
114
baholashni amalga oshiruvchi maxsus 
komissiyalarga topshirganlar. Mazkur ishning 
o‘ziga xosligi shundan iborat ediki, hukumat 
ilgari hosildorligi bo‘yicha yerlarni tasniflashni 
yo‘lga qo‘ygan edi (masalan, haydaladigan 
yerlarning 33 ta sinfi, 11 ta sinfi va o‘tloqlarning 
8 ta kenja sinfi va boshqalar.) va barcha 
mahsulotlar narxi javdar qiymatiga nisbatan 
ifoda etilgan.
Prussiya kadastr tizimi 1861 yil ishlab 
chiqilgan. Kadastrni tezkor yaratishga o‘lchash 
ishlari olib borilmaganligi va topografik asos 
sifatida eski o‘lchash va alohida mulklarning 
chegaralarini aniqlash ma’lumotlari olingan. Shu 
bilan birga, barcha yerlar 7 turga tasniflangan 
bo‘lib, ularning har biri 8 tadan ortiq bo‘lmagan 
sinflarni o‘z ichiga olgan. Barcha sohalarning 
atigi 15% tasodifiy tekshiruvdan o‘tkazilgan. 
Markaziy komissiyaga ma’lumotlarni taqdim 
etish uchun yaratilgan va kadastrning qat’iy 
shartlari 7 000 dan ortiq odamni baholash 
ishlariga jalb qilishni talab qilgan.
Rossiyada ko‘chmas mulkni baholash 
XVIII asr o‘rtalarida ijtimoiy-iqtisodiy tizimdagi 
o‘zgarishlar munosabati bilan shakllana 
boshlagan.
XX asr boshlarida dehqonchilik 
tartibsizliklarining 
ijtimoiy 
siyosiy 
voqealari, 
rus-yapon 
urushi, 
1905-1906 yillardagi inqilobiy voqealar 
va boshqalar kirgan. Rossiyada zamonaviy 
ko‘chmas mulk bozori 1990 yillarda shakllana 
boshlagan. Rossiyada Iqtisodiy taraqqiyot 
vazirligi tomonidan 1990 yil 29 noyabrda 
“Davlat korxona va tashkilotlarining sotib olish, 
sotish lozim bo‘lgan mol-mulkini baholash” 
nomli vaqtinchalik uslubiy ta’minoti qabul 
qilingan va davlat mulk fondi tomonidan tashkil 
etilgan komissiyaga topshirilgan. 1993 yil 
birinchi baholovchilar Rossiya jamiyati tashkil 
etilgan [3].
Yurtimizda yer – bu azaldan 
halqimizning eng asosiy va bebaho boyligi, 
chinakam umumhalq mulki hisoblanib kelingan. 
Qisqacha aytganda, yer qishloq xo‘jaligi ishlab 
chiqarishida muhim vositasi rolini o‘ynaydi.
Xulosa. 
Respublikamizning 
yer resurslaridan oqilona va samarali 
foydalanish, shuningdek, qishloq xo‘jalik 
ekinlari hosildorligini ilmiy asoslangan 
holda rejalashtirish yer maydonlarini har 
tomonlama o‘rganish va ularning sifatini 
baholashni taqozo qiladi. Tuproq unumdorligini 
belgilovchi xususiyatlariga qarab yerni sifat 
jihatdan aniq baholash usullaridan biri uning 
tabiiy unumdorligini baholash (bonitrovka 
qilish), ya’ni yerga eng muhim agronomik 
xususiyatlariga ko‘ra ball bilan solishtirma baho 
qo‘yish hisoblanadi. Bu davlat yer kadastri 
tadbirlari ichida muhim o‘rin tutadi.