O„zbekiston xalqaro islom akademiyasi

80 
 
nomlash mumkin. «Spravka» ma‘nosini «ma‘lumotnoma» sо‗zi bemalol ifoda etib kelmoqda». 
Bugungi kunda bu kabi ruscha о‗zlashmalar о‗zbekcha muqobili bilan almashtirildi va til
egalari xotirasidan mustahkam о‗rin oldi.
Mustaqillik davrida о‗zbek rasmiy-idoraviy ish hujjatlari uslubi yangidan shakllandi
desak, mubolag‗a bо‗lmaydi. Bu davrda idoraviy ish hujjatlarida keng qо‗llanib kelingan 
ruscha terminlar imkon qadar о‗zbekcha yangi yasalmalar bilan, hech bо‗lmaganda, uzoq yillar
davomida о‗zbek xalqi lisoniy xotirasidan о‗rin olib bо‗lgan fors-tojikcha, arabcha muqobillari 
bilan almashtirildi. Masalan, registratsiya – qaydlov, raport – bildirgi (bildirish), pechat – muhr, 
adres – manzil, xarakteristika – tavsifnoma kabilar.
Rasmiy uslubda yuz bergan bu kabi yangilanishlar undagi о‗zgarishlarni lingvistik
jihatdan tahlil qilish, uslub taraqqiyotiga ta‘sir kо‗rsatuvchi ekstralingvistik omillarni aniqlash,
boshqa tillar, xususan, rus tili rasmiy uslubining о‗zbek tili rasmiy uslubi leksikasi, morfologiyasi,
sintaksisiga ta‘sirini о‗rganish, idoraviy ish hujjatlari matnini standartlashtirish kabi muammolarni
keltirib chiqardi. Bu uslubda turli tipdagi matnlar bilan ish kо‗rilishi, buning ustiga, ularning 
har xil yozib kelinayotganligi, ayniqsa, ish hujjatlarini tuzishda hanuzgacha bir xillikka
erishilmaganligi rasmiy uslubni takomillashtirish, idoraviy ish hujjatlariga oid uslubiy
meyorlarni ommalashtirish hamda yozish qoidalarini о‗rgatish kabi vazifalarni ham yuzaga 
keltirdi.
Mustaqillikning ilk kunlaridanoq rasmiy-idoraviy ish uslubidan keng о‗rin olgan rus tili 
terminologik birliklari о‗rniga о‗zbekcha muqobil birliklarni yaratish muammosi yuzaga keldi. 
Uzoq yillar davomida rasmiy uslubda qо‗llanib kelingan ruscha sо‗zlarni о‗zbekcha muqobil
birliklar bilan almashtirilishida о‗zbek tilining davlat tili maqomiga erishuvi muhim rol
о‗ynadi. О‗zbek tiliga Davlat tili maqomining berilishi bu tilning ijtimoiy hayotning barcha 
jabhalarida keng qо‗llanish imkoniyatini yaratdi. О‗zbek tili rasmiy uslubga ham emin-erkin kirib 
keldi. О‗zbek xalqi rasmiy ish hujjatlarini о‗z tilida yozish imkoniyatiga ega bо‗ldi. Bu holat rasmiy
uslub leksik qatlamini takomillashtirish, boshqacha aytganda, ―о‗zbekchalashtirish‖ ehtiyojini 
yuzaga keltirdi.
Mustaqillik davrida ish yuritish hujjatlari leksikasida yuz bergan muhim о‗zgarishlar haqida
fikr yuritar ekan, D.Xudoyberganova bu sohada olib borilgan yangilanishlar sifatida quyidagi 
ikki holatni kо‗rsatadi:
1. Hujjat nomining о‗zbek tilida mavjud bо‗lgan sо‗z bilan almashtirilishi. Masalan: