O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi muhammadolim muhammadsiddiqov

Qo‘shimcha adabiyotlar 
1. Каримова Н., Пьянова Е., Азимов К. Особенности развития 
стран Дальнего Востока. Учебное пособие. – Ташкент, 2009. – 234 с. 
2. Шарапов А.А. Осиё-Тинч океани минтақаси давлатлари ва 
Ўзбекистон Республикаси муносабатлари. Монография. – Тошкент, 
2014. – 216 б. 
3. Юлдашева Г.И. Халқаро муносабатларнинг методологик 
аспектлари. –Т.:Математика ва ахборот технологиялар институти 
босмахонаси, 2009. –215 б. 
4. Fawcett Louise. International Relations of the Middle East, UK, 
Oxford University Press, 2016. 
5. The Asia-Pacific Power Balance. London: Chatham House, 2015. 
80 p. 
6. Beeson M. Institutions of the Asia Pacific. London-New York: 
Routledge, 2009. 147 p. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

201 
GLOSSARIY
O‘zbek tilida 
Rus tilida 
Ingliz tilida 
Ta’rif 
BMТ 
 
ООН 
UN 
Birlashgan Millatlar 
Tashkiloti. 
1945 
yilda 
tuzilgan. 
dunyodagi 200 dan 
ortiq davlatlar BMТ 
a’zosi. 1992 yil 2 
martda O‘zbekiston 
ham 
unga 
a’zo 
bo‘lib kirdi 
boshqaruv
 
управление
management
turli 
tizimlar 
(biologik, ijtimoiy, 
texnologik) 
king 
funktsiyasi. u shu 
tizimlarning 
muayyan tuzilishini 
saqlab 
turadi, 
faoliyat, 
taribni 
ta’minlaydi, 
dasturlar, 
maqsadlarni amalga 
oshiradi 
buddaviylik 
dini 
буддизм
buddhism
dunyodagi eng ko‘p 
tarqalgan dinlardan 
bo‘lib, mil. avv. 6-5 
asrlarda hindistonda 
paydo bo‘ldi 
Davlat 
государство
state 
butun 
xalqqa, 
kishilarning barcha 
ijtimoiy 
birliklari, 
partiyalar 
va 
harakatlar, ko‘ngilli 
uyushma 
va 
ittifoqlarga xizmat 
qilishi 
majburiy 
bo‘lgan organ 
davlat shakli 
форма 
form of state 
murakkab ijtimoiy 

---

202 
 
государства 
hodisa, u o‘zaro 
bog‘langan 
uch 
unso‘rni o‘z ichiga 
oladi: 
boshqaruv 
shakli, 
davlat 
qurilishi shakli va 
davlat rejim shakli 
davlatlar 
o‘rtasidagi 
raqobat 
соперничество 
между 
государствами 
rivalry 
between 
states 
bu obyektiv hodisa 
bo‘lib, u suveren 
davlatlarning 
barchasi 
uchun 
xarakterlidir. 
u 
munosabatlar 
va 
manfaatlar 
yig‘indisi 
sifatida 
muayyan vositalar 
orqali 
yuzaga 
keladi. 
demografik 
resurslar 
демографические 
ресурсы 
demographic 
resources 
hokimiyatning 
maxsus 
resurslaridir. 
bu 
resurs 
boshqa 
resurslarni 
ishlab 
chiqaruvchi 
universal, 
ko‘p 
funksiyali resursdir 
demokratik 
rejim 
демократический 
режим 
democratic 
regime 
inson huquqlari va 
erkinliklari 
ta’minlangan, 
siyosiy 
erkinliklardan 
bemalol foydalana 
oladigan rejimdir 

---

203 
demokratiya 
демократия
democracy
xalq hokimiyati. Bu 
xalq 
tomonidan 
idora etish bo‘lib, 
oliy hokimiyat xalq 
qo‘liga topshiriladi 
va xalq uni yo 
bevosita, yo erkin 
saylovlar 
yordamida 
o‘zi 
saylagan 
vakillari 
(vakillik 
demokratiyasi) 
orqali 
amalga 
oshiradi. 
dunyoqarash 
hosil 
qilish 
funksiyasi 
прогностическая 
функция 
predictive 
function 
siyosiy 
voqelik 
to‘g‘risida 
aniq 
tasavvurlarning 
shakllanishiga 
ko‘maklashadi.
ekzogen 
экзогенная 
exogenous 
tashqi sabab, turtki 
natijasida vujudga 
kelgan ta'sirlar 
elat 
 
нация
nation
iqtisodiy aloqalarga, 
til, 
hudud, 
madaniyat 
mushtarakligiga, 
o‘z-o‘zini 
anglashga, 
mushtarak 
psihologiyaga 
ega 
bo‘lgan va mazkur 
belgilar millat bilan 
qiyoslaganda 
kamroq rivojlangan, 
barqaror, kamsonli 
birlik 
elita 
элита
elite
fransuzcha «elite» 
so‘zidan 
kelib 
chiqqan bo‘lib, u 

---

204 
eng 
yaxshi, 
tanlangan 
degan 
ma’noni bildiradi 
endogen 
 
эндогенный
endogenous
ichki 
sabablar 
natijasida vujudga, 
kelgan ta'sirlar 
etnik guruh 
 
 
этническая 
группа 
ethnic group 
bir necha yuz yoki 
ming 
kishidan 
iborat bo‘lgan, bir-
biri 
bilan 
zaif 
bog‘langan 
birlik, 
birlashuv 
asosida 
etnik belgilar yotadi 
etnografik 
guruh 
этнографическая 
группа 
ethnographic 
group 
millat yoki elatning 
alohida 
ajralib 
qolgan, 
til, 
madaniyat, 
turmushda 
o‘ziga 
xosliklarni saqlagan 
qismi 
evolyuеsiya 
эволюция
evolution 
siyosiy jarayonlarni 
asta-sekin, 
bosqichma-bosqich 
amalga oshirishdan 
iborat 
bo‘lib, 
siyosiy 
jarayonlarning eng 
asosiy va nisbatan 
keng 
tarqalgan 
shakli hisoblanadi. 
federativ 
davlat 
 
федеративное 
государство 
federative 
state 
davlat tuzilishining 
yuridik 
jihatdan 
belgilab qo‘yilgan 
siyosiy 
mustaqillikka 
ega 
bo‘lgan 
davlat 
birlashmalaridan 
tuzilgan, murakkab 
(ittifoq) 
davlatdan 

---

205 
iborat shakli 
feodalizmda 
avtokratiya 
самодержавие в 
феодализме 
autocracy in 
feodalism 
avloddan-avlodga 
meros 
bo‘lib 
o‘tadigan 
yakka 
shaxsning 
hukmronligi 
G‘arb 
regionalizmi 
Западный 
регионализм 
Western 
regionalism 
G‘arb 
regionalizmi
. 
Har 
qanday 
jamiyatda 
shaxs manfaat va 
huquqlarining 
ustuvorligiga 
asoslangan Yevropa 
regionalizmi 
muvaffaqiyatli 
rivojlanmoqda. 
Amerika 
regionalizmi 
Американский 
регионализм 
American 
regionalism 
Amerika 
regionalizmi.
Amerika liberalizmi 
G‘arb 
liberal 
qadriyatlaridan 
foydalangan holda 
yuqori 
texnologiyalar 
jo‘g‘rofik 
periferiyasiga 
aylandi. 
Sharq 
regionalizmi 
Восточный 
регионализм 
Eastern 
regionalism 
Sharq 
regionalizmi
Xitoy 
va boshqa Osiyo 
davlvtlvri 
Sharq 
regionalizmidan 
foydalanmoqda, 
avtoritar 
davlat 
hokimiyati 
bilan 
bosqichma-bosqich 
jahon 
bozoriga 
ochiq 
bo‘lishga 
asoslanadi. 

---

206 
hokimiyat 
власть
government
odamlarning 
ehtiroslarini 
jilovlashga 
va 
ularda 
fuqarolik 
fazilatlarini 
tarbiyalashga qodir 
bo‘lgan kuch 
huquqiy 
davlat 
правовое 
государства 
judicial state 
siyosiy 
hokimiyatning 
o‘ziga 
xos 
belgilarini, 
funksiyalari 
va 
rivojlanish 
tamoyillarini 
ko‘zatib 
borishga, 
ularning 
salbiy 
oqibatlari 
va 
qirralarini bartaraf 
etishga majbur 
ijtimoiy 
mobillik 
социальная 
мобилизация 
social 
mobilization 
shaxs, guruh yoki 
qatlam mavqeining 
o‘zgarishi 
bilan 
bog‘ligjarayonlar 
ijtimoiy omil 
социальный 
фактор 
social factory 
fuqarolik 
jamiyati 
va plyuralizmning 
mavjudligi 
ijtimoiy 
qatlamlashuv 
социальная 
стратификация 
social 
stratification 
o‘zaro bog‘liq va 
pog‘onalashuv 
asosida 
tashkil 
topgan, 
qatlamlar 
birligidan 
iborat 
ijtimoiy tengsizlik 
tizimi 
inson 
huquqlari
права человека 
human rights
shaxsga 
o‘z 
ihtiyoriga 
ko‘ra 
faoliyat 
ko‘rsatish 
(erkinliklar) 
yoki, 
muayyan 
imtnyozlarga 
ega 

---

207 
bo‘lish (huquqlap) 
imkoniyatini 
beruvchi individ va 
davlat 
o‘rtasidagi 
munosabatlar 
tamoyillari, 
me'yorlaridir 
inson jamoasi человеческое 
сообoщество
human 
commnity
odamlarning 
o‘z 
ehtiyojlarini 
qondirishga bo‘lgan 
talablari natijasida 
vujudga kelgan 
institutlar 
институты
institutes 
siyosiy 
faoliyat 
subyektlarining 
siyosiy 
faoliyat 
mexanizmlari bilan 
aloqadorlikda 
amalga 
oshuvchi 
tadbirlarni qo‘llab-
quvvatlovchi, turtki 
beruvchi, nazorat 
institutsionall
ashuv
 
институционализ
ация
institutionaliz
ation
rasmiylashgan, 
barcha e’tirof etgan 
qoidalar, qonunlar, 
an’ana va maro 
simlarga asoslangan 
ijtimoiy 
munosabatlarning 
barqaror 
na’munalarning 
shakllanishi 
iqtisodiy elita экономическая 
элита 
economic 
elite 
bu 
boshqaruv 
tizimida 
o‘z 
faoliyatini xususiy 
mulk asosida olib 
boruvchi, 
boshqarayotgan 
elitaning 
bir 
qismidir 

---

208 
iqtisodiy omil 
 
экономический 
фактор
economic 
factory 
erkin 
bozor 
iqtisodiyotining 
mavjudligi 
iqtisodiy 
resurslar 
экономические 
ресурсы 
economic 
resources 
ijtimoiy va xususiy 
ishlab chiqarish va 
iste’mol 
qilish 
uchun zarur bo‘lgan 
moddiy 
boyliklar, 
ularning 
umumiy 
ekvivalenti sifatida 
pullar, 
texnika, 
unumdor erlar, er 
osti 
qazilma 
boyliklari 
va 
hokazolar kiradi 
jamiyat elitasi социальная элита social elite
bu 
o‘zlarining 
tug‘ma 
ruhiy 
(psixologik) 
xususiyatlari 
sababli, 
yuqori 
fazilatni yoki o‘z 
faoliyat sohalarida 
yuqori 
darajadagi 
qobiliyatni ko‘rsata 
oladigan ma’lum bir 
kishilar guruhi 
jamiyatning 
siyosiy 
tashkiloti 
политическая 
организация 
сообщества 
political 
organization 
of community 
moddiy 
asosni 
vujudga 
keltiradigan 
muayyan 
tashkilotlar 
va 
muassasalar 
majmui, 
siyosiy 
tizim 
butun 
binosining 
poydevori, 
uning 
muayyan 
vazifalarini amalga 
oshiradigan 

---

209 
ma’muriy-
boshqaruv tuzilmasi