O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi muhammadolim muhammadsiddiqov

Tushunchalar va tayanch iboralar:
ISESCO,UNESCO, xalqaro 
universitetlar ittifoqi, Yo‘l xaritasi, Islom konferensiyasi, Islom taraqqiyot 
banki, Arab davlatlar ligasi, Islom robitasi uyushmasi. 
 
6.1. Islom hamkorlik tashkiloti (IHT) 
IHT 1969 yilning 25 sentyabrida (1389 h. 12-Rajab) Marokashning 
poytaxti Robotda o’tkazilgan Islom davlatlari rahbarlarining birinchi 
yig’ilishida tashkil etildi.
Bunga 1969 yilning 21 avgustida Quddus shahridagi muborak Aqso 
masjidiga qilingan yong’in sabab bo’ldi. Islom davlatlarining rahbarlari 
birdamliklarining mustahkam ekanini bildirib, uchinchi harami sharifga 
qilingan bunday harakatga o’z vaqtida barham berish chorasini ko’rish 
uchun, Robot shahrida yig’ilish o’tkazishga imkon topdilar. 
Bu voqeadan olti oy keyin Saudiya Arabisitonida IHTga a’zo 
davlatlar tashqi ishlar vazirlarining anjumani bo’lib o’tdi. Unda a’zo 
davlatlar rahbarlari tashkilot kotibiyatini saylashdi va qarorgohini Jidda 
shahri deb belgilashdi. 2016 yildan beri IHT bosh kotibi Doktor Yusif ibn 
Ahmad al-Usaymiyn. Tashkilot rasman ingliz, arab va frantsuz tillarida ish 
olib boradi.
IHT dunyoda eng yirik Islom tashkiloti sanaladi. Dastlab IHTga Osiyo 
va Afrikaning yigirma beshta davlati a’zo edi. Endilikda ikki milliardga 
yaqin aholiga ega ellik etti davlat a’zodir. Mazkur tashkilotda Birlashgan 
Millatlar Tashkiloti, Rossiya, Bosniya va Gertsegovina, Markaziy Afrika 
Respublikasi kuzatuvchi maqomiga ega. 2011 yil 28 iyun kuni Ostona 
shahrida o’tkazilgan tashqi ishlar vazirlarining 38-sessiyasida Islom 
konferentsiyasi tashkiloti nomi Islom hamkorlik tashkilotiga o’zgartirildi.

---

193 
Tashqi ishlar vazirlarining anjumani har yili muntazam o’tkaziladi. 
Favqulodda holatlarda navbatdan tashqari yig’ilishga chaqiriladi. Bosh 
kotibiyat IHTning ijrochi organi hisoblanadi. Kotibiyat rahbari tashqi 
ishlar vazirlari kengashi tomonidan to’rt yil muddatga saylanadi. Bosh 
kotib vakolati faqat bir muddatgagina cho’zdirilishi mumkin. IHT 
rahbarining siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy masalalar hamda axborot va ilm-fan 
bo’yicha to’rtta o’rinbosari bor. Ulardan tashqari kotibiyatning texnik 
ishini yurituvchi mahkama direktori ham mavjud.
IHT huzurida bir qator tashkilotlar ish olib boradi. Islom taraqqiyot 
banki, Quddus jamg’armasi, Islom savdo-sotiq palatasi, Islom poytaxtlari 
tashkiloti, Islom birdamlik qo’mitasi, Ta’lim, fan va madaniyat bo’yicha 
Islom tashkiloti shular jumlasidandir. Ularning faoliyatini bosh kotibiyat 
muvofiqlashtiradi. 
IHTning hozirgi nizomi 2008 yil 13-14 mart kunlari Dakarda 
o’tkazilgan yig’inda qabul qilingan. Unga muvofiq tashkilotning asosiy 
maqsad va vazifalari quyidagilardan iborat: 
- A’zo davlatlar o’rtasida do’stlik va birdamlik rishtalarini 
uyg’unlashtirish; 
- Islom olamida yuzaga kelgan muammolarni hal etish; 
- Davlatlar ichki qonunlariga hurmat bilan yondashish; 
- Inson huquqlarini himoya qilish; 
- A’zo davlatlarning iqtisodiy jihatdan rivojlanishiga ko’maklashish; 
- Islom dini haqida turli nohaq va nojo’ya ma’lumotlarni bartaraf 
qilish; 
- Turli sohalarda mamlakatlardagi institutlar bilan ilmiy izlanishlarni 
tashkil qilish bilan shug’ullanadi.
Islom hamkorlik tashkiloti xalqaro tusdagi musulmon mamlakatlari 
bosh tashkiloti hisoblanib, 2011- yilgacha Islom konferensiya tashkiloti 
deb 
nomlangan. 
Islom 
hamkorlik 
tashkiloti 
1969-yil 
25-
sentyabrda Robot shahrida 
Musulmon 
mamlakatlari 
boshchiligidagi 
konferentsiyada qabul qilingan bo’lib, ushbu tashkilotning asosiy maqsadi 
musulmon mamlakatlarini ham siyosiy, ham iqtisodiy sohada o’zaro 
birlashtirish 
hisoblanadi. Quyidagi 
davlatlar 
kuzatuvchi maqomiga 
ega: Bosniya va Gertsegovina, Markaziy Afrika respublikasi, Flippin va 
Rossiya Federatsiyasi kabi davlatlari kiradi. 
Tashkilotning shtab kvartirasi, ya’ni Bosh qarorgohi Jidda shahrida 
joylashgan. 2011- yil 28- iyundagi Ostona shahrida bo’lib o’tgan 38- 
xalqaro 
tashqi 
ishlar 
vazirlari 
yig’ilishida Islom Konferentsiya 
Tashkiloti Islom hamkorlik tashkilotiga o’zgartirildi. 

---

194 
Islom hamkorlik tashkiloti rasmiy shakldagi xalqaro musulmon 
tashkiloti hisoblanib, ta’sir doirasi eng katta bo’lgan tashkilot hisoblanadi. 
Hozirgi kunda ushbu tashkilotga deyarli bir yarim mlrd. aholini o’z ichiga 
olgan 57 ta davlat a’zo hisoblanadi.
Dastlab tashkil qilingan paytda 25 ta davlat a’zo xisoblangan. 
Tashkilotning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat: 
1) Musulmon mamlakatlari o’rtasida o’zaro 
hamkorlikni 
yo’lga 
qo’yish; 
2) Xalqaro maydonlardagi faoliyatini o’zaro hamkorlik asosida tashkil 
qilish; 
3) Tashkilotga a’zo davlatlarni rivojlanadigan mamlakatlar qatoriga 
qo’shilishiga ko’maklashish. 
Tashkilotni boshqarib turuvchi organlar quyidagilar hisoblanadi: 

qirollik guruhlari; 

davlat boshliqlari; 

hukumat a’zolari; 

tashqi ishlar vazirlari; 
Qirolliklarning, davlat boshliqlarining hamda hukumat a’zolarining 
uchrashuvlari bu – musulmon davlatlarining umumiy siyosiy masalalarini 
belgilab beradi. Barcha muhim masalalarni o’z ichiga to’liq qamrab olgan 
uchrashuvlar uch yilda bir marta o’tkaziladi. Tashqi ishlar vazirlarining 
xalqaro konferentsiyasi har yili o’tkaziladi. Favqulotda muhim masalalar 
ko’rib chiqish uchun yig’ilishga ehtiyoj bo’lsa, navbatdan tashqari 
konferentsiyalar 
tashkil 
qilinadi. Bosh 
kotib Islom 
hamkorlik 
tashkiloti ning ijro etuvchi organi hisoblanadi.
Bosh kotib xalqaro tashqi ishlar vazirliklarining umumiy yig’ilishida 
tanlab olinadi. Bosh kotib 4 yil muddatga saylanadi. Bosh kotib vakolati 
bir marta uzaytirishi mumkin.
Bosh kotibni 4 ta o’rinbosari bor: 
1. Siyosiy masalalar bo’yicha; 
2. Fan va texnologiyalar bo’yicha; 
3. Iqtisodiy munosabatlar bo’yicha; 
4. Ijtimoiy – madaniy va axborot masalalari bo’yicha. 
O’rinbosarlar tarkibida maxsus bo’lim tashkil kilingan bulib, unda 
kotiblarning hujjatlariga oid bo’lgan ishlar amalga oshiriladi. 
Bosh kotib tarkibida bir nechta bo’limlar mavjud bo’lib ular quyidagi 
sohalarga yunaltirilgan: 
1. Ijtimoiy – iqtisodiy;
2. Fan va tehnika; 

---

195 
3. Osiyo davlatlariga taallukli masalalar; 
4. Afrika davlatlariga tegishli masalalar; 
5. Xalqaro tusdagi masalalar buyicha axborot berish; 
6. Inson huquqlarini ximoya kilish; 
7. Nodavlat tusdagi islomiy tashkilotlari masalalari. 
Hozirgi kunda ushbu tashkilot modernizatsiyalash bosqichini amalga 
oshirmoqda. Shunga bog’liq holda 2008- yil mart oyida Senegalning 
Dekar shahrida Islom hamkorlik tashkiloti- ning navbatdagi Sammiti 
bo’lib o’tdi. Va bu Sammitda tashkilotni yangi nizomi tasdiqlandi. Islom 
hamkorlik tashkiloti-ning 38 navbatdagi yig’ilishi Ostona shahrida 2011 
yilning 28-29 iyul kunlari bo’lib o’tdi. Hamda ushbu Sammitda Islom 
Konferentsiya Tashkiloti Islom hamkorlik tashkilotiga o’zgartirildi. 38 – 
sessiya 1-kunida xalqaro ishlar bo’yicha vazir Erjan Qozixon quyidagicha 
so’zladi: «Tashkilotimizning yangi nomga o’zgarganligini, hamda uning 
qabul qilingan yangi belgisini e’lon qilaman». Ushbu sessiyaning diqqatga 
sazovor tomoni shundaki, yig’ilishda ishtirok etgan davlatlar navbatdagi 
yig’ilishni amalga oshiradigan davlatlarni tanlab olishdi. Bu o’ringa Iroq 
va Jibuti davlatlari da’vogarlik qilishdi. Va natijada 39- Sammit 
navbatdagi yig’ilish Afrikada o’tadigan bo’ldi.
Islom hamkorlik tashkiloti qoshida bir nechta tashkilotlar mustaqil 
faoliyat yuritadi. Bu tashkilotlar Bosh kotib tomonidan nazoratga olingan 
bo’lib, o’tkazilgan konferentsiyalarda qabul qilingan qarorlar asosida 
tashkil etilgan.
Ular:
1.Islom taraqqiyot banki; 
2. Islom xabarlar agentligi; 
3.Islom 
radio 
eshittirish 
hamda 
televidenie 
xizmat 
ko’rsatish tashkiloti; 
4. Iqtisodiy-madaniy savollar bo’yicha islom komissiyasi; 5. 
Proffesional ilg’or texnikaga oid o’qitish va izlanish bo’yicha islom 
markazi 
6. Fan va texnika rivojlanishidagi islom fondi; 
7. Islom san’at va madaniyatini o’rganish bo’yicha markaz; 
8. Savdo sanoat palatasi; 
9. Islom markazlari poytaxtlari tashkiloti; 
10. Statistika, iqtisodiyot hamda ijtimoiy izlanishlar bo’yicha 
tashkilot; 
11. Sahila hududida Afrika davlatlarining musulmonlar bilan 
o’zaro hamkorlik komiteti; 

---

196 
12. Evazsiz qarz berish islom assotsiatsiyasi; 
13. Islom savdo rivojlanish markazi; 
14. Islom rivojlanish fondi; 
15. Islom fan texnika ta’lim bo’yicha tashkiloti 
Hozirgi kunda bu tashkilot tarkibida xalqaro islom adolat sudi 
tashkil kilindi. O’zbekiston ham 1996 yildan beri IHT a’zosidir. 
Respublikamiz Tashkilotning barcha anjumanlarida faol ishtirok ishtirok 
etib, o’zining munosib ulushini qo’shib kelmoqda.