O’zbekiston xalkaro islom akademiyasi magistratura bo’limi «qiyosiy dinshunoslik» mutaxassisligi

Boshqa millat va din vakillari mehr bilan. 
Saytning axborot almashishining o’ziga xos jihati shundaki, unda OAVda 
bag’rikenglik haqidagi videoroliklar mavjud 
Bo’lim. Masalan, “Alibek» jome masjidi imom-xatibining “Islom dinidir» 
mavzusidagi videoma’ruzasi. bag’rikenglik". MUSLIM.UZ saytida 27 ta nashr 
(2016-yilning oxirgi choragidan 2017-yilgacha) mavjud. 
Ushbu ma’lumotlar dunyoda diniy bag’rikenglik masalalariga javob sifatida 
o’quvchilarga taqdim etiladi. 
Adabiyotda mavzuga tanqidiy yondashish 
1990-yillarning ikkinchi yarmidan boshlab, ommaviy ravishda o’sish kuzatildi 
din va diniy tashkilotlarning faollik darajasi kiberkosmos kuzatildi. G’arbning 
bunday jarayonlari bor limlarning tadqiqotlarida o’z aksini topgan. 
Din va Internet Smolina o’rtasidagi muvofiqlashtirish (Smolina, 2015) ikkita 
kontseptsiyada o’rganilgan. Birinchidan, printsipi Diniy tashkilotlar uchun 
“Internet va din» makondir o’z din vakillari bilan muloqot qilish uchun; 
ikkinchidan, kabi din ma’lumotlar bazasini o’z ichiga olgan bo’sh joy. Talal Nosir 
Al-Nazhran (Al-Nazhran, 1998) ommaviy axborot vositalariga yoqadi deb da’vo 
qiladi Internet shaxsiyatning tabiatini, fikrlash tarzini o’zgartiradi, diniy shakllar, 
shaxsiyat namunalari va ijtimoiy faollik va ular oqlanmaydi. Tarixiy tajriba shuni 
ko’rsatadiki, ommaviy axborot vositalari internet tabiatiga ko’ra faqat auditoriyani 
o’zgartiradi. Shu munosabat bilan shuni ta’kidlash kerakki, Internetning asosiy 
maqsadi makon nafaqat ijtimoiy faoliyat haqida ma’lumot berishdir muassasa, 
shuningdek, an’anaviy funktsiyaga mos ravishda dinlar, yangi texnologiyalardan 
foydalangan holda alyans odamlari. 
Tahlilning nazariy-uslubiy asosi edi foydalanuvchi interfeysining ergonomikasi 
va nazariy kabi usullar Internetni ishlab chiqish, nazariy tahlil qilish, kuzatish, 
axborotni statistik qayta ishlash (taqqoslash, tartiblash). Tahlil va natijalar Bugungi 
kunda dunyo aholisining 4,2 milliarddan ortig’i undan foydalanadi Internet 

---

(Statistika, 2018 yil). Agar 1995 yilda O’zbekistonda soni Internet 
foydalanuvchilari soni 500 kishini tashkil etgan bo’lsa, bugungi kunga kelib ular 
20 millionga yetdi (mitc.uz/uz/stat/, 2019). ni hisobga olish kerak haqiqat, bugungi 
kunda foydalanuvchilarning 830 millioni yoshlardir o’rtacha yoshi 15 yoshdan 24 
yoshgacha. (Xalqaro Telekommunikatsiyalar ittifoqi, 2017). Xuddi shu nisbat 
qo’llanilishi mumkin O’zbekiston aholisining faol foydalanuvchilari soniga. 
So’nggi yillarda axborot iste’moliga bo’lgan talab aholining intellektual 
ehtiyojlarini qondirish zarurati sonining keskin oshishiga olib keldi Internet 
foydalanuvchilari. Shu munosabat bilan ro’yxatga olinganlar soni O’tgan davr 
mobaynida “uz» domenlari ko’paydi. Ta’kidlash joizki, milliy domen yaratish 
maqsadida “uz», 1995-yilda universitetga qilingan murojaat ma’qullandi. Janubiy 
Kaliforniya kompyuter fanlari (gazeta, 2011/05/01). Hozirgi vaqtda faol domenlar 
soni ko’paymoqda 68 158 taga yetdi (cctld.uz, 2019), biroq islomiylar soni 
domenlar yuzdan kam. Shunga qaramay, ularning soni muntazam ravishda ortib 
boradi. Masalan, birinchilar qatorida ro’yxatdan o’tgan saytlar "muslim.uz" 
(ro’yxatga olingan sanasi 2003 yil) (U.Alimov et. al., 2014) va “islom.uz», 
“quran.uz» (roʻyxatga olingan sanasi 2004 yil).
Internet manbalarining tahlili virtualning ta’sirini ko’rsatadi diniy dunyoqarash 
bo’yicha makon. Kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, agar "Islom" so’zi eng keng 
tarqalgan qidiruv tizimlariga kiritilgan kabi o’zbek saytlari topilgan materiallarning 
birinchi qatorlari mavjud “islom.uz», “islaminstitut.uz» va “muslim.uz.» Shu 
jumladan doirasida, bu saytlar kontent tahlili uchun tanlangan.
Saytlar yuqoridan ergonomik talablarga javob beradi gorizontal ravishda 
bo’limlar nomlari mavjud, qidiruv tizimlari mavjud ijtimoiy tarmoqlarga kirish, 
shuningdek, saytga fikr bildirish. Har bir Ushbu saytlarning "Bosh sahifa", 
"Mavzular", "Media", "Hodisalar" mavjud va “Maqolalar». “islom.uz» portalida 
ana shunday noyob narsalar mavjud "Muamalat", "Islom", "Qur’on" va "Hadis" 
kabi sahifalar; shuning uchun muslim.uz saytida quyidagi tartibsizlar mavjud 
sahifalarida: “Ramazon», “Fatvo», “islaminstitut.uz» kabi sahifalar mavjud. 
“Abituriyentlar», “Masofaviy ta’lim.» Shuningdek, saytlarda “islom.uz radio» 

---

onlayn radiosini tinglash imkoniyati va “Musulmon radiosi», “muslimTV»ni ham 
tomosha qilish uchun. “muslim.uz» va “islaminstitut.uz» saytlari taqdim etadi rus, 
ingliz va arab tillarida ma’lumotlar. Nashriyot xorijiy tillardagi ma’lumotlar, o’z 
navbatida xorijiy tomoshabinlar. Texnik parametrlarga ko’ra, kichik "og’irlik" (in 
MB) sahifasi foydalanuvchilarga saytlarga tezkor kirish imkonini beradi.
Mavzular sonini hisoblaganda islom.uz va islaminstitut.uz sayti islom tarixiga 
katta e’tibor beradi, ilohiyot (aqida) va ularga oid ma’lumotlar. “Muslim.uz» sayti 
haqida toʻliq maʼlumotlar bilan oʻquvchi eʼtiborini tortadi islom tarixi, ilohiyot 
(aqida) va fanlari, munosabati ijtimoiy hayotning dolzarb masalalari. “uz» milliy 
reytingida “Din» nominatsiyasida “islom.uz» sayti (www.uz, 2019) tufayli bu 
sur’atni belgilab berdi interfeys va foydalanish qulayligi. Masalan, bu sayt oson 
ochish, boshqa saytlarga nisbatan uning dizayni ham o’ziga jalb qiladi.
Shu munosabat bilan 6 kishiga tashrif buyuruvchilar soni tahlil qilindi oylari 
2018. Tahlil natijalariga ko’ra, taxminan Sayt ma’lumotlari bilan 292 ming kishi 
tanishgan (www.uz, 2019). Sayt ma’lumotlari joylashtirilgan bo’lsa-da O’zbek, 
saytlarga tashrif buyuruvchilar auditoriyasi cheklanmagan O’zbekiston, Rossiya, 
Qirg’iziston, Tojikiston va Qozog’iston ancha yuqori (www.uz, 2019). Bu shuni 
ko’rsatadiki, bulardan o’zbek tilida so’zlashuvchilar orasida mamlakatlar, bu sayt 
islomiy masalalarga bo’lgan ehtiyojni qondiradi. 2018 yilning birinchi yarmi, 
saytning eng ommabop maqolalari “islom.uz»da “Namoz o’qish qoidalari» 
(7,199), “Namoz uchun Boylik va mo’llik» (6,811), “Ramazon (makruh va ro’zani 
buzadigan muboh)" (5,225). 2015 yil yanvar oyidan 2018 yil boshigacha dan ortiq 
Eng koʻp tashrif buyurilgan “islom.uz» saytiga 7 million foydalanuvchi murojaat 
qilgan sahifasi: “Zikro ahlidan so’rang» (728 053), “Vaqt Namoz» (26 052), 
“Kutubxona» (15 239).