«O’zbekiston temir yO’llari» datk Тoshkent temir yo’l muhandislar instituti

«O’zbekiston temir yO’llari» datk

Тoshkent temir yo’l muhandislar instituti

Elektromexanika fakul’teti

«Elektr ta’minoti va mikroprotsessorli boshqaruvi » kafedrasi

Et-498 guruh bitiruvchisi Usmanov A.A ning

«Tortuvchi nimstansiyalar elektr uskunalarining ishonchlik ko’rsatkichlari va ularga texnik xizmat ko’rsatish davrini oshirish »

mavzusidagi

BITIRUV MALAKANIY ISHI

Тoshkent ЁC 2012

MUNDARIJA

KirishЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK..3I.Asosiy qismЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK51-bob.Tortuvchi nimstansiya jihozlarini ishonchligiЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK... 51.1.Ishonchlikni nazariy va amaliy masalalariЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK.51.2.Elektrojihoz, uskunalar va sistemalar ishonchligini tahlil qilishda sistemali yondashishЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK...

61.3.Elektrojihoz, uskuna va sistemalarning ishonchlilik ko’rsatkichlari

va mezonlariЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK...

81.3.1.Ishonchlilikning ehtimollik xarakteristikalariЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK 101.3.2.Energetik qurilmalar ishonchlilik ko’rsatkichlarining nomenklaturasi.. 151.4.Ishonchlilik ko’rsatkichlarini baholashЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK.. 162-bob.Elektroenergetik jihoz va uskunalarni ishdan chiqishi va

shikastlanishini hususiyatlariЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK..

182.1.Elektr jihoz va uskunalarni ishdan chiqishining statistik tahliliЎKЎKЎK. 182.1.1.Tortuvchi nimstansiyalarning jihoz va uskunalarini ishdan chiqishini ro’yhatlash va ularni klassifikatsiyasiЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK

182.2.Tortuvchi nimstansiyalar jihoz va uskunalarining ishonchligiЎKЎKЎK... 222.2.1.Shinalar sistemasiЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK... 222.2.2.AjratgichlarЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK.232.2.3.O’zgaruvchan tokli yuqori kuchlanishli o’chirgichlar. Kuch

transformatorlarЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK..

232.2.4.Releli himoya va avtomatika uskunalari ishonchlilik ko’rsatkichlariЎK 242.2.5.Telemexanika apparaturasi ishonchlilik ko’rsatkichlariЎKЎKЎKЎKЎKЎK. 262.3.Ta’mirlanuvchi elektr jihozlar puxtaligini hisoblash usullariga umumiy xarakteristika va misollarЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK.

27

3-bob.

Tortuvchi nimstansiya jihoz va uskunalariga texnik xizmat ko’rsatish davrini aniqlashЎK..ЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK

323.1.Tiklanuvchi va profilaktika etiluvchi jihoz va uskunalarning ishonchlilik modeli va texnik xizmat ko’rsatishni aniqlashЎK.ЎKЎKЎK..

323.2.Havoli o’chirgichlarga profilaktik xizmat ko’rsatishni strategiyasi va puxtalikni prognozlashЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK...

384-bob.Texnik-iqtisodiy qism va elektr jihozlarni joriy ta’mirlash va ularga texnik xizmat ko’rsatishda havfsizlik qoidalariЎKЎKЎKЎKЎK

454.1.Elektr jihozlarni ta’mirlashni texnik-iqtisodiy samaradorligiЎKЎKЎKЎK 454.2.
4.3.Tortuvchi nimstansiyalarda elektr jihozlarni joriy ta’mirlash va ularga xizmat ko’rsatishda xavfsizlik qoidalariЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK.

Harakat xavfsizligiЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK

50

57II.Iqtisodiy qismЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK 62III.Mehnatni muhofaza qilish qismЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK.. 70XulosaЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK 75Foydalanilgan adabiyotlarЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎKЎK... 76

Kirish
Tortuvchi nimstansiya elektr obektlarning ishonchlilik masalasi ularga qo’yiladigan talablar majmualari orasida asosiy omillardan biridir. Ayrim energetik sistemalarda avariyalar soni bir yilda bir necha o’n bo’lib, bir yildagi elektr energiya yetishmovchilik bir necha milliard kilovatt-soat ga yetadi. Bir vaqtni o’zidagi avariyaviy ta’mirlashda bo’lgan generatorlarni quvvati o’nlab million kilovattdir. Avariyaviy holati yuqori bo’lgan energosistemaning alohida turdagi jihozlarining va qurilmalarining puxtaligini baholash hamda ishlatish va loyihalash davomida puxtalikni oshirish yo’llarini izlash birinchi navbatdagi masalalardir.

Boshqa tomondan istemolchilarga energiya yetishmasligidan bo’lgan zarar, avariyaviy tamirlashga ketgan sarflar, hamda puxtalikni oshirish bilan bog’liq bo’lgan harajatlar hisobga olinsa elektroenergetik qurilmalar puxtaligini optimal darajasini aniqlab qo’yish masalasi turadi.

Yangi, unikal mashinalarni, apparatlarni, uzatish liniyalarni, katta energetik birlashmalarni yaratish, ishonchlikning shunday usullarini va hisoblashlarni yaratish kerakki ular loyihalsh davrida avval ishlatilgan uskunalar ko’rsatkichlarini, eksperimentlarda olingan ma’lumotlarni, puxtalikni hisoblashni, puxtalikni ta’minlash variantlarini taxlil qilishni, uni ko’rsatkichlarini oshirishni asoslash hamda yangi uskunalarning ishonchligini prognoz qilishga imkon bersin.

Yangi texnikani joriy etish borasida asosiy fikrlarni va barcha energetik uskunalar majmuasining ishonchlik muammosi birinchi navbatda turadi.

Texnikadagi ishonchlilik muammosi quyidagi yangi yo’nalishlarni ochdi: ishonchlilik nazariyasi, ishdan chiqish fizikasi, texnik diagnostikasi, puxtalikning statistik nazariyasi, injenerlik psixologiyasi, eksperimentlarni rejalash va boshqalar.

Ishonchlilik nazariyasi oxirgi 50 yillar davomida matematiklar va injenerlar tomonidan radioelektronika, aloqa, avtomatik boshqarish va hisoblash texnikasi talablariga ko’ra yaratilgan. Ishonchlilik nazariyasining matematik apparati zamonaviy matematikaning tasodifiy jarayonlar nazariyasi, matematik mantiq graflar nazariyasi, obrazlarni aniqlash nazariyasi, optimallash nazariyasi, ekspertlarni baholash nazariyasi, hamda ehtimollar nazariyasi va matematik statistikaga asoslangan.

I. Asosiy qism

I BOB. Tortuvchi nimstansiya elektr jihozlarining ishonchligi

1.1. Ishonchlikning nazariy va amaliy masalalari
Elektroenergetikada ishonchlilik muammosining amaliy masalalari quyidagicha tariflanadi:

- ishlab turgan jihoz va uskunalarni statistik baholash va ishonchliligini tahlili;

- jihoz va uskunalar ishonchliligini me’yorlash;

-loyihalashtirilayotgan va ishlab chiqilayotgan jihozlar ishonchliligini prognozlash;

- jihoz va uning elementlarini puxtaligini sinash;

- uskunalar va sistemalar ishonchli ko’rsatkichlarini hisoblash va tahlil qilish;

- jihoz va uskunalarni ishonchliligini ta’minlash;

- jihoz va uskunalarni loyihalashda, ishlab chiqarishda va ekspluatatsiyada texnik yechimlarni optimallash.

Yuqorida qo’yilgan masalalarni yechish usullarini quyidagi vaziyatlar belgilaydi:

- ishonchlikni aniqlash uchun bevosita holda (tabiiy) sinash o’tkazib bo’lmasligi;

- yaratilgan uskunalarning ishonchlik ko’rsatkichlarini baholab bo’lmasligi;

- ishonchlikni oshirish uchun katta sarf harajatlarni iqtisodiy jihatdan asoslash;

- soni ko’p bo’lgan faktorlarni ishonchlikka ta’sirini o’rganish.

Ishonchlikni baholashda va hisoblashda quyidagi omillarni e’tiborga olish lozim:

- tashqi shartlar (atmosfera hodisalari), transport vositalari, qurilish ishlari va hokazo;

- ekspluatatsiya darajasi (ehtiyot qismlar texnika bilan ta’minlanishi, personalni kvalifikatsiyasi, texnikaviy va mehnat intizomi va hokazo).

- zavoddagi ishlab chiqarishni sifati, sifatni ishonchlikni nazorati (ishlab chiqarishni darajasi, ishonchlikka sinash);

- o’rnatilgan uskunani ishlatib ko’rish (mehanizatsiyalash, kontrol nazorot o’lchash asboblari bilan ta’minlaganlik, montajni sifati).

Profilaktiv xizmatni davri va sifati (rejali, rejasiz ta’mirlashlar, reviziyalar, sinashlar, diagnostika, texnik holatni nazorot avariyaviy remontlarni tashkil etish (ta’mirlashni texnologiyasi, avariyaviy brigadalarni texnik ta’minoti) ishdan chiqishni ro’yhatlash.

Jihozlar va uskunalar ishonchligini prognozlashda qo’shimcha quyidagi faktorlarni hisobga olishga to’g’ri keladi:

- ishdan chiqishlar to’g’risida ma’lumotlarni to’la bo’lmasligi (jurnallarda ma’lum turdagi ishdan chiqishlar to’la bayon etilmasligi);

- matematik modelni haqiqatga to’g’ri kelmaslik darajasi;

- ishdan chiqishlar oqimini nostotsionarligi;

- dastlabki ma’lumotlarni noaniqligi va ishonchsizligi.

1.2. Elektroenergetik uskunalar va sistemalar ishonchligini tahlil

qilishda tizimli yondashish

Elektroenergetik uskunalar: elektr stansiyalar, podstansiyalar, uzatish liniyalar, elektr tarmoqlar, elektrota’minot sistemalar ЁC elektroenergetik sistemaning elementlaridir (EES) . Bular va yagona elektroenergetik sistemalar (YES) katta energetic sistemalarga kiradi.

Katta sistemalarning alomatlari:

- o’zgaruvchi sharoitlarda ishlashini ma’lum maqsadga yo’naltirilganligi;

- qo’yilgan maqsadga yetishish uchun elementlarni shu jumladan odamni o’zaro harakati;

- ishlash harakterini va narijani belgilaydigan ko’p sonli o’zgaradigan parametrlar;

- maqsadli masalalarni vaqt bo’yich o’zgarishi, sistemni imkoniyatlari va uni tashkil etish;

- yechimlarni baholash uchun ko’p sonli mezonlarni mavjudligi.

Katta sistemalarni tadqiq va tahlil qilish uchun sistemali yondashish kerak.

O’zgaruvchan tokli tortuvchi nimstansiyaning bosh elektr ulanishlar sxemasi.

1.3. Elektroenergetik uskuna va sistemalarning ishonchlilik ko’rsatkichlari va mezonlari

Puxtalik ko’rsatkichlari sifatida:

- ishlash muddati µ §;

- tiklash muddati µ § soatda yoki yilda;

- kuzatish muddatidagi o’rtacha ishlash muddati µ § va o’rtacha ishlash muddati µ § yoki µ § ;

- o’rtacha resurs, yoki chegaraviy holatgacha o’rtacha ishlash muddati µ §;

- gamma - foiz resurs µ § , ya’ni ob’ekt chegaraviy holatga berilgan ehtimollik µ § bilan kelishi;

- o’rtacha ishlash vaqti µ § , yoki chegaraviy holatgacha ishlatilishning kalendar davomiyligi;

- ishdan chiqish oqimi parametrini o’rtacha qiymati µ § ;

- o’rtacha ishdan chiqish jadalligi µ § , µ § ;

- k-turdagi avariya yoki ishdan chiqishni chastotasi µ § ;

- hisoblangan (belgilangan) µ § muddatda ishdan chiqishni µ § va ishlashini µ § ehtimolligi;

- ishga tayyorlik koeffitsienti µ § yoki ishlatilmaslik koeffitsienti ЁC q;

- s- ob’ektni qandaydir i voqea yuz berganda ishdan chiqishining shartli ehtimolligi ЁC Q(s/i).

Elektroenergetik uskunalar puxtaligining mezonlari sifatida quyidagilardan foydalaniladi:

- ishlashini belgilangan (hisoblangan) vaqti - µ § ;

- tiklashni belgilangan vaqti µ § va mos ko’rsatgichlarni meyorlangan qiymatlari.

Elektroenergetik sistemalar puxtaligining integral ko’rsatgichlariga quyidagilar kiradi:

- bir yil muddat oralig’ida energiyani bermasligi;

- energiyaga bo’lgan nisbiy ehtiyojni qondirish;

- bir yil davomida ishdan chiqish va avariya tufayli xalq xo’jaligiga yetkazilgan zararni matematik kutilishi,

Puxtalikning hisoblangan yechimlarini aptimalligini analitik mezoni keltirilgan harajatlarni minimallash sharti sifatida aniqlanadi.
Kuchlanish

U , kvTransformator nominal quvvati MVAIshdan chiqish oqimini parametri

µ §Tiklash vaqtini o’rtacha qiymati µ §Joriy ta’mirlash chastotasi

µ §Joriy ta’mirlashni davomiyligi

µ § 6-20

35

110

2,5ЎK7,5 0,008

0,007

0,018 120

65

40 0,25

0,25

0,25 8

26

28 Transformatorning puxtalik ko’rsatkichlari:

Uzgichlarning puxtalik ko’rsatkichlari:

Uzgichlarni turlariNominal kuchlanishIshdan chiqish oqimining parametriTiklash vaqtini o’rtacha qiymatiKapital ta’mirlash chastotasiKapital ta’mirlashni muddati

Yog’li bakli 35

110

2200,010

0,016

0,05530

40

50

0,1412

23

43

Havoli 35

110

2200,040

0,020

0,02020

40

20

0,1440

29

45

1.3.1. Ishonchlikni ehtimollik xarakteristikalari
Buzilmasdan ishlash ehtimolligi P(t) ЁC t vaqt davomida ishdan chiqmaslikni, ishlash davomiyligi yoki ish hajmi ehtimolligi.

Ishdan chiqish ehtimolligi aks hodisa

Q(t)=1-P(t) (1.1)

sifatida shu bilan birga ishdan chiqish ehtimolligi ishdan chiqishni tasodifiy taqsimlanishini funksiyasi sifatida aniqlashi mumkin.

µ § (1.2)

Ehtimollik taqsimlanishining zichligi

µ § (1.3)

ishdan chiqishni jadalligi (интенсивностъ)

µ § (1.4)

bunda µ § ishdan chiqishni µ § vaqt oralig’idagi ehtimolligini va vaqtgacha ishdan chiqmasdan ishlash (безотказная работа).

Funksiyalar P(t), F(t), f(t) va µ §(t) orasidagi bog’lanishlar 1-2 jadvalda va 1.2, 1.3- rasmda keltirilgan. Ishdan chiqqanga qadar o’rtacha ish davomiyligi (1.4-rasm) quyidagi formula bilan aniqlanadi:

µ § (1.5)

1.1-rasm. Tiklanuvchi obektlar puxtaligining xarakteristikasi.

1.2-rasm. Funksiyalar f(t), Q(t) va P(t) oralaridagi bog’lanishlar.

1.3-rasm. Ishdan chiqgunga qadar o’rtacha ish davomiyligini aniqlashga doir.

µ §

µ §µ §µ §µ §µ § µ §-µ §µ §µ §µ § µ §-µ §µ §µ § µ §µ §-µ §µ § µ §µ §µ §µ §-
Ishdan chiqish oqimining parametri µ § - oralig’idagi (intervalida) ishdan chiqish ehtimolligini shu oraliq cheksiz kamaygan nisbatiga teng:

µ §, (1.6)

bnda µ § - ishdan chiqish shartsiz ehtimolligi.

Ishdan chiqish oqimining parametri ЁC podstansiyaning u yoki bu jixozini vaqt birligida to’g’ri keladigan ishdan chiqishlarni o’rtacha soni. Amaliyotda ishdan chiqish oqimining parametri quyidagicha hisoblanadi:

µ § (1.7)

bnda µ § - t vaqtgacha bo’lgan vaqtda har bir turdagi uskunalarni ishdan chiqish soni;

µ § - vaqtning juda kichik oralig’i.

Ishdan chiqish oqimining parametrik o’ziga xos vaqt bilan bog’lanishga ega. (1.4-rasm).

1.4-rasm. Ishdan chiqish oqimini vaqtga bog’lanish grafigi.

I-uchastkada bu ishdan chiqish oqimini kattaligi bir muncha katta qiymatga ega bo’lib kamayishga harakat qiladi. Bu muddatda:

a) deffekt qismlar aniqlanadi;

b) puxtaligi kam bo’lgan detallar ishdan chiqadi;

c) xato o’rnatilgan elementlar shikastlanishi o’zgarishi bilan oqim parametri kamaya boshlaydi.

II-uchastka ishdan chiqish oqimi parametrik kamayadi va davomli vaqtgacha o’zgarmay turadi. Agar shu uchastkada parametr osha boshlasa, texnik xizmat qoniqarsiz olib borilayotganligini bildiradi.

III-uchastka uskuna eskira boshlashini bildiradi.

Ishdan chiqish oqimining parametri µ § agar element bir onda tiklangan bo’lsa taqsimlanish funksiyasi µ § bilan quyidagicha bog’langan:

µ § (1.8)

µ § (1.9)

bunda µ § - k-chi ishdan chiqgunga qadar taqsimlanish funksiyasi.

Beshikast ishlash vaqtining eksponensial taqsimlanishida

µ §; (1.10)

µ §; (1.11)

µ §; (1.12)

µ § (1.13)

Ishdan chiqish chastotasi, yoki ishdan chiqish oqimining o’rtacha parametrik, ishdan chiqish sonining µ § matematik kutilishini shu interval davomligi nisbatiga teng:

µ § (1.14)

Ishning boshlang’ich davridan vaqt o’tgan sari (1.4-rasm):

µ §

Agar element bir onda emas µ §vaqtda tiklansa, shu bilan birga bu vaqt tasodifiy kattalik bo’lsa, ishdan chiqish µ § intervaldan keyin sodir bo’ladi. Agar tasodifiy kattaliklar µ § va µ § statik bog’lanmagan bo’lsa, unda

µ §’ (1.15)

bunda µ § - tiklanish ehtimolligining taqsimlanish zichligi µ §

Ta’mirlashga moyillik mezoni sifatida uskunaning texnik foydalanish koeffitsientidan foydalaniladi:

µ §’ (1.16)

bunda µ § - ish qobiliyatida bo’lgan muddat;

µ § - texnik xizmat ko’rsatish, ta’mirlash muddati;

µ § - tiklash muddati.
1.3.2. Energetik qurilmalar puxtalik ko’rsatkichlarining nomenklaturasi
Energetik qurilmalarni klassi:

- murakkab qurilmalarning tiklanib bo’lmaydigan buyumlari;

- mahsus tiklab bo’lmaydigan buyumlar (misol uchun o’lchash asboblari);

- tiklanadigan buyumlar.

Puhtalik guruhlari:

- elektr jihozni ishdan chiqishi xavf tug’diradi (misol uchun himoyalash apparaturasi, turbogenerator uzatish liniyasi);

- elektr jihozni chiqishi shu buyumni narhiga teng bo’lgan harajatlar keltiradi;

- elektr jihozni isgdan chiqishi buyumni qisman yoki to’la yo’q bo’lishiga olib keladi.

Foydalanish rejimlari:

- uzluksiz;

- siklik (ma’lum davr bilan);

- operativ (ulanishi oldindan ma’lum bo’lmagan);

- umumiy (avvalgi bandlar ma’lum ketma-ketligi).

Ishlatish muddatini cheklanishi bo’yicha:

- belgilangan, bunda uskunani avvaldan ma’lum bo’lgan vaqtda ishdan chiqariladi;

- majburiy, bunda uskunani ishdan chiqqani uchun yoki chegaraviy rejimda yotgani uchun ishdan chiqariladi.

1.4. Ishonchlilik ko’rsatkichlarini baholash
Ishonchlilik ko’rsatgichlarini baholashda, jihoz yoki uskunani ishlatilishida olinhan ko’rsatgichlarini son qiymatlari aniqlanadi.

Eksponensil taqsimlash qonuni bo’yicha parametrni nuqtaviy baholash GOST 11606-74 bo’yich hisoblanadi. To’la tanlashda siljimagan baho quyidagicha hisoblanadi:

µ § (1.17)

To’la bo’lmagan tanlashda va har qanday sinash rejimlari bo’yicha sijimagan baho quyidagicha hisoblanadi:

µ §, (1.18)

bunda s ЁC barcha ob’ektlarni o’rtacha ishlash muddati;

µ § - ishdan chiqish muddati;

m ЁC sinalayotgan ob’ektlarni ishdan chiqishlar soni.

To’la tanlashda esa:

µ §, (1.19)

n>1 bo’lganda siljitilmagan baholash;

bunda µ §

n=1 bo’lganda

µ §. (1.20)

I bobga xulosa
Elektrlashgan temir yo’l istemolchilariga energiya yetishmasligidan bo’lgan iqtisodiy va ijtimoiy zarar, avariyaviy ta’mirlashga ketgan sarf-harajatlar, hamda puxtalikni oshirish bilan bog’liq bo’lgan harajatlar hisobga olinsa elektroenergetik qurilmalar ishonchligini optimal darajasini ushlab turish maqsadga muvofiq bo’ladi. Boshqacha aytganda jihozlarga texnik xizmat ko’rsatish davrini asoslash masalasi kelib chiqadi.
II BOB. Elektroenergetik jihoz va uskunalarni ishdan chiqishi va

shikastlanishining hususiyatlari.

2.1. Jihoz va uskunalarni ishdan chiqishining statistik tahlili
Tortuvchi nimstansiya jihozlar puhtalik ko’rsatkichlarining son qiymatlarini aniqlash uchun jihozni ishlab chiqarilgan korxonada mahsus tajribalar o’tkazib yoki uni ishlatish davomidagi holatlarini ro’yhatlab olish mumkin.

Nimstansiyalarning foydalanishdagi qilinadigan jihozlar holatini bilib, uning puhtalik ko’rsatgichlarini hisoblash mumkin. Ularni asosida esa jihoz ishini prognozlash, tamirlash muddatlarini belgilash, hamda ekspluatatsiya etishni ilmiy asosda belgilash mumkin. Bundan tashqari nimstansiyalarning elektrotexnik apparatura yaratayotgan konstruktorlarga katta ma’lumot sifatida xizmat qiladi.

Jihozlar ishdan chiqishi to’g’risidagi statistik ma’lumotlarni ro’yhatlari uchun tortuvchi nimstansiyalarda passport karta va ishdan chiqishlarni ro’yhatlash kartochkalar tutiladi.
2.1.1. Tortuvchi nimstansiyalarni jihoz va uskunalarini ishdan chiqishini

ro’yhatlash va ularni sinflash

Pasport-kartalarda tronologik tartibda elektr jihozni ishga kiritilishidan to uni almashtirigunga qadar barcha ma’lumotlar yoziladi.

Pasport-karta har bir asosiy jihozga alohida tutiladi. Misol uchun transformator, o’chirgichlar va hokazo). Taqsimlovchi qurilmadagi (bir xil kuchlanishli) ajratgichlar, yig’ma shinalar majmuasiga bittadan pasport karta tutiladi.

Bir turdagi tok va kuchlanish transformatorlariga, razryadlagichlarga va bir turdagi boshqarish sxemalarining jihozlariga, himoya rele va avtomatikaga hamda nimstansiyaning o’zi uchun ishlatiladigan jihozlariga ham bittadan pasport karta tutiladi.
Pasport-kartalar jihozlarni shikastlari tuzatilgandan so’ng nimstansiya boshlig’i tomonidan to’ldiriladi.

Jihozlarni pasport-kartasi va normal ishlashni buzilishlari.

________ temir yo’li ________ elektr ta’minot uchastkasi ________ tortuvchi nimstansiya ulanish__________________________________ jihoz nomi_______ turi _______ zavod nomeri ________ Ishlab chiqaruvchi zavod ___________________________________________ Ishlab chiqarish sanasi _________ Ishga tushirish sanasi_________ Nazorot qilish sanasi_________

Tartib NSanaBuzilish kategoriyasi (ishdan chiqish: to’la, qisman)Topish usuliIshdan chiqqanlik sababi va uni bayoniButunlay ishdan chiqqan elementlar va detallarTa’mirlash lozim bo’lgan element va detallarHimoyalash ishini baholash Mehnat sarfi (odam-soat) va tiklash vaqti (saot)Material va detallarni narxiKontakt tarmog’ini toksiz qolishi (soat)Poezdlarni tohtab qolishi (poezd-soatda)Vaqt bo’yicha kundaElektrenergiyani sarf bo’lishi kVtsoatAvtomatik o’chirishlarni soniOperativ qayta ulashlar soniBuzilishdan avvalgi profilaktika sanasi1234567891011121314151617Pasport-karta to’ldirilgandan so’ng “Ishdan chiqish kartalari” ikki nushada to’ldirilib “Temir yo’l elektrotexnik laboratoriyasiga yoki ta’minot uchastkasiga yuboriladi. U yerda barcha kartochkalar ishdan chiqish joyiga, jihoz turiga, ishdan chiqish sabablariga, tiklash tavsifi va boshqa alomatlarga ko’ra sinflanadi.

Elektrota’minot

uchastkasi,

tortuvchi

podstansiya

kontakt

tarmog’i

distansiya va

hokazo

Jihoz va uskunalar ishdan chiqishini sinflanishi

2.2. Tortuvchi nimstansiyalar jihoz va uskunalarining ishonchligi

Tortuvchi nimstansiyalarning ishonchligi uni tashkil qiladigan asosiy jihozlarining, ishonchligiga, sxematik yechimlariga va zaxiralash usullaridan tashkil topadi. Bunda asosiy energetik jihozlarni ishonchligi katta ro’l o’ynaydi.

Ishonchlikni son qiymatlarini bilish turli jihozlarni solishtirish hamda energota’minot ishonchligini hisoblashda, texnik xizmat qilishni optimal tuzilishlarini aniqlashda, ta’mirlash oralaridagi muddatini va ehtiyot qismlar hajmini belgilashda asos bo’ladi.

2.2.1. Shinalar tizimi
Shinalar ishonchligi kuchlanish darajasidan taqsimlash qurilma (PУ закрытое, открытое) turidan va ulash soniga turlicha bo’lgan taqsimlash qurilmaga bog’liq. Shinalarni ishdan chiqishi izolyatsiya ishdan chiqishiga, shleyflar ulangan joylarini o’ta qizishidan, izolyatsiyani mexanik ravishda ishdan chiqishiga, hamda foydalanish personalni qayta ulashlarda qilgan hatoliklariga bog’liq.

Shinalar kuchlanishiIshdan chiqish oqimining parametri220 kv0,04 1/yil110 kv0,01 1/yil10 kv0,001 1/yil3,3 kv0,005 1/yil

Tajribalar shuni ko’rsatadiki shinalar ishonchligiga shinalarga ulangan o’chirgichlarni va ajratgijlarni benuqson ishlashi ta’sir qiladi. Shuning uchun shinalarni ishdan chiqish parametrini aniqlashda ularni ikkita ulanishlar orasidagi qismi (uchastkasi) µ § va alohida shinalardagi ulangan o’chirgichlar va shina ajratgichlarining ulushini hisobga olish lozim.

Shinalarni ishdan chiqish oqimining parametri quyidagiga teng

µ §, (2.1)

bunda n ЁC ulanishlar soni.

2.2.2. Ajratgichlar
Ajratgichlar nimstansiyalarni eng ishonchli qurilmalaridir. Bular quyidagi jadvalda aks etilgan.

Ajratgichlarni kuchlanishiAjratgichlarni ishdan chiqish oqimining parametri220-110 kv0,0001 1/yil110 kv0,01 1/yil6-10 kv0,001-0,0043 1/yil

Qisqa tutashtirgichlarda ishdan chiqish izolyatsiyaning mexanik va elektr shikastlanishidan, o’z-o’zidan ulanishidan va himoyalash signali ishga tushmaslikdan hosil bo’ladi. Qisqa tutashtirgichlarning ishdan chiqish oqimining parametri ЁC 0,013 1/yil.
2.2.3. O’zgaruvchan tokli yuqori kuchlanishli o’chirgichlar va kuch

transformatorlari

O’chirgichlar ishdan chiqishi ko’p hollarda kommutatsion operatsiyalarda ya’ni mexanik va elektrik shikastlarda ulanmaslik yoki uzilmaslikda namoyon bo’ladi. O’chirgichlarni ishdan chiqishi ularni yuritmasi ishlamasligidan, ularni izolyatsiyasi teshilishidan yoki kontaktlar holatini buzilishi natijasida yuzaga keladi.

O’chirgichlarni tavsifli ishdan chiqishi ЁC bu qisqa tutashish toklarida yoyni uzilmasligidir. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, QT toklari uzilmasligi o’chirgichlar ishdan chiqishini 15 dan 35% ini tashkil etadi.