Armaturalash foizini belgilash. Agar X=
h
o
bo‟lsa, unda
h
o
=R
s
A
s
/R
b
b bo‟ladi.
Bundan beton siqilish zonasining nisbiy balandligi:
= R
s
A
s
/R
b
bh
o
=
R
s
/R
b
(10)
bu yerda
=A
s
/bh
0
– armaturalash koeffisienti;
100 – armaturalash foizi.
(10) formuladan ko‟rinadiki,
ning ortishi bilan
ham ortib boradi. Beton siqilish
zonasining nisbiy balandligi chegaraviy qiymatini (10) formulaga qo‟yib, armaturalash
koeffisientining eng katta qiymatiga ega bo‟lamiz:
max
=
R
R
b
/R
s
(11)
buyerda
R
– nisbiy balandlik
ning chegaraviy qiymati.
(11) formuladan armaturalashning maksimal qiymati beton va armaturaning hisobiy
qarshiliklariga bog‟liq ekanligi yaqqol ko‟rinib turibdi.
Shu bilan birga, me‟yorlarda armaturalashning minimal qiymati ham belgilab qo‟yilgan.
Egiluvchi sterjenlar uchun cho‟zilishga ishlovchi armaturaning minimal kesim yuzasi
A
s
=0,0005bh
o
qilib belgilangan (b – to‟g‟ri to‟rtburchakli kesimning eni). Agar elementning
armaturalash foizi belgilangan minimumdan kichik bo‟lsa, uni armaturalanmagan beton element
sifatida hisoblash lozim.
Armaturalashning‟ optimal foizi to‟sinlar uchun
= 1...2 %, plitalar uchun
= 0,3...0,6 %.
To‟g‟ri to‟rtburchakli kesimlarni jadval bo‟yicha hisoblash
Amalda yakka armaturali to‟g‟ri to‟rtburchak kesimli elementlar jadval yordamida
hisoblanadi /2/. Buning uchun (7) va (9) formulalarga o‟zgartirish kiritamiz:
M
R
b
bX(h
o
– 0,5X), agar X =
h
o
bo‟lsa, M
R
b
b
h
o
(h
o
– 0,5
h
o
) bo‟ladi, h
o
ni qavsdan
233
tashqariga chiqaramiz M
R
b
bh
2
0
(1 – 0,5
); agar
m
=
(1 – 0,5
) belgilasak, M
R
b
bh
2
0
m
qelib chiqadi. Bu yerdan
m
= M /R
b
bh
2
0
(12)
Shu
ishni
armatura
uchun
ham
takrorlaymiz.
M
R
s
A
s
(h
o
– 0,5X),
X =
h
o
ni bilgan holda M
R
s
A
s
(h
o
– 0,5
h
o
) dan h
o
ni qavsdan tashqariga chiqaramiz:
M
R
s
A
s
h
o
(1– 0,5
).
(13)
Agar 1– 0,5
=
deb belgilasak, M
R
s
A
s
h
o
kelib chiqadi. Bu tenglamadan
armaturaning yuzasini topamiz:
A
s
= M /R
s
h
o
(14)
Agar to‟g‟ri to‟rtburchakli kesimning o‟lchamlari ma‟lum bo‟lsa,
m
orqali jadvaldan
koeffisient aniqlanadi, so‟ngra (14) formuladan armatura yuzasi A
s
topiladi. (12.1–rasm).
Beton siqilish zonasining nisbiy balandligi
qX/h
o
.
ning chegaraviy qiymati
R
tarzida
ifodalanadi.
=
R
bo‟lganda element chegaraviy holatda bo‟lib, armaturadagi quchlanish R
s
ga
tenglashadi.
Tabiiyki,
R
ning chegaraviy qiymati va shunga mos chegaraviy armaturalash mavjud, bu
chegaradan o‟tgach,yemirilish cho‟zilgan armaturadan emas, balki siqilgan betondan boshlanadi.
Hisobning birinchi va ikkinchi hollari orasidagi chegara ham ana shundan iboratdir (12.1– rasm).
Shunday qilib, agar
= X/h
o
R
bo‟lsa, elementlar birinchi holning formulalari (4) va (14)
asosida hisoblanadi. Agar
>
R
bo‟lsa, hisob ikkinchi hol formulalari bo‟yicha amalga oshiriladi.
Tajribalarning ko‟rsatishicha
R
ning qiymati beton va armaturaning xossalariga bog‟liq bo‟ladi.
Betonning mustahkamligi ortgan sari, uning qayishqoqligi pasayishi hisobiga, betonning
siqilish zonasida fursatidan ilgariroq mo‟rtyemirilish sodir bo‟ladi, bu esa
R
ning kamayishiga
olib keladi. Tajribalarning ko‟rsatishicha, beton va armaturaning mustahkamligi ortgan sari
R
ning qiymati kamaya boradi. Demak, kesimning siqilish zonasi kichraya boradi.
R
(1)
formuladan topiladi.
Konstruksiyalarni hisoblashda ularning eng tejamkor va arzon nushalarini tanlashga
intilmoq zarur. Tajribalarning ko‟rsatishicha, to‟sinlarda
= 0,2...0,3 va plitalarda
=0,1...0,25
olinca, mablag‟ tejaladi.
234
Element yakka tartibda armaturalanganda, siqilish zonasidagi beton buzilmagan holda
qabul qila oladigan momentning chegaraviy qiymati quyidagi formula bilan ifodalanadi:
M
R
=
R
R
b
bh
0
2
(15)
Buyerda
R
=
Do'stlaringiz bilan baham: |