Konstruksiyalarda oldindan zo’riqtirishni hosil qilish usullari.Oldindan zo‟riqtirilgn
konstruksiyalarni tayyorlash jarayonida armaturani beton quyishdan ilgari tirgaklariga tirab yoki
beton qotgandan keyin betonning o‟ziga tirab taranglash mumkin (1–rasm). Bazi hollarda
taranglash ishlari bevosita qurilish maydonchasining o‟zida amalga oshiriladi. Bunga katta
oraliqli va yirik o‟lchamli konstruksiyalar, alohida bo‟laklari zavodlarda tayyorlanib, qurilish
maydonchasida yig‟iladigan temirbeton konstruksiyalari misol bo‟la oladi. Bunday hollarda
konstruksiyaning o‟zi tirgak vazifasini o‟taydi, betonni yotqizish jarayonida konstruksiyada
armatura uchun tuynuk yoki o‟yiq qoldirilgan bo‟ladi. Tuynuklar beton qotishi jarayonida
sug‟urib olinadigan rezina shlanglar yoki po‟lat quvurlar yordamida hosil qilinadi yoki maxsus
tayyorlangan sirti g‟adir – budur po‟lat quvurlar beton ichida qoldiriladi. Beton yetarli
mustahkamlikka erishgach, tuynuk yoki o‟yiqdan o‟tkaziilgan armatura tarang tortiladi va
uchlari mahkamlanadi (ankerlanadi). Keyin armatura bilan beton orasidagi yopishuvni taminlash
va armaturani zanglashdan asrash maqsadida tuynukka 0,5–0,6 MPa bosim ostida sement
qorishma xaydaladi
79
.
Betonning uzatish mustahkamligi R
bp
, yani betonning siqish daqiqasida mustahkamligi
uning sinfini 50% idan hamda 11 MPa dan kam bo‟lmasligi, A–IV, At–IV, K–7, K–19, Vr–II
singari o‟ta mustahkam armaturalarda esa 15,5 MPA dan kam bo‟lmasligi zarur.
79
Hassoun M. Nadim. Scructural concrete: theory and design/ M. Nadim Hassoun, South Dakota State
University, Athem al-Manasser, San-Jose State University. – Sixth Edition, 2012. (274-278 betlar)
208
1-rasm. Konstruksiyalarda oldindan zo‟riqtirishni hosil qilish usullari.
a) tirgaklarga tayanib tortish, b) betonga tayanib tortish.
Armaturani tirgaklarga taranglab oldindan zo‟riqish hosil qilishdagi element
kuchlanganlik holatlarini ko‟rib chiqamiz. Cho‟zilgan zonaga yuzasi A
sp
bo‟lgan, siqilgan zonaga
esa yuzasi A'
sp
bo‟lgan armatura joylashtiriladi, bunda A
sp
>A'
sp
. Pastdagi va yuqoridagi
armaturalarni tirgaklarda
sp
va
'
sp
kuchlanishlar bilantaranglanadi (2, a–rasm).
Konstruksiyalarni loyihalashda oldindan uyg‟otiladigan kuchlanishning qiymati
po‟latning elastiklik chegarasidan katta bo‟lmasligi, biroq juda kichkina bo‟lmasligi ham zarur.
Temirbeton konstruksiyalarni loyihalashda
sp
va
'
sp
odatda bir xil qilib olinadi va
quyidagi oraliqda belgilanadi:
armaturani mexanik usulda taranglaganda 0,32 R
s,ser
sp
0,95R
s,ser
,
armaturani elektr–termik va elektr–termomexanik usullarda taranglaganda
0,30 R
s,ser
+p
sp
R
s,ser
–p,
(1)
Armatura mexanik usulda taranglanganda p=0,05
sp
; elektr–termik usulda esa
P=30+360/l
(2)
bo‟ladi, buyerda l – tirgaklarning tashqi sirtalari orasidagi masofa, mda.
209
2–rasm. Armaturani tirgaklarda taranglab oldindan zo‟riqish hosil qilishdagi egiluvchi element
kuchlanganlik holati
Do'stlaringiz bilan baham: |