«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Pashen 
qonuni 
yuqoridagi ifoda asosida aniqlanadi.
A - koeffisiyent
R - gaz bosimi (Pa)
h - elektrodlar orasidagi masofa (M)
Formuladan ko‗rinadiki, Upr=f(r,h) nominal bosim sharoitida 1sm elektrodlar 
orasidagi masofa uchun havoning elektr mustahkamligi 3 mV/m ga teng. Bular 
orasida izolyasiya sifatida tabiiy havo muhim o‗rin tutadi. Har qanday elektr 
qurilmalarida izolyasion material bilan yurituvchi qism orasidagi havo izolyasiya 
vazifasini o‗taydi. Elektrotexnikada gazlar siqilgan ko‗rinishda kichik haroratlarda 
ko‗p foydalaniladi (bunday qurilma krioelektrotexnika deyiladi).
20
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. 8-9 bet].
21
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. 8-9 bet].
U
pr
=A∙r∙h

---

Azot ham havo bilan elektr mustahkamligi bir xil, lekin kam qo‗llanilishi 
sababli tok o‗tkazuvchi qismlar bilan doimiy ravishda tasirlashib turishi natijasida 
yemirilish hosil qiladi.
Tarkibida kislorod yo‗q, shuning uchun tegib turgan materiallar oksid hosil 
qiladi. Elektrotexnikada vodorod katta ahamiyatga ega. Yuqori issiqlik 
o‗tkazuvchanligi uchun generatorlarni, sinxron kompensatorlarni sovitishda keng 
foydalaniladi, ya‘ni havo o‗rniga vodorodni sovitishda rotordagi quvvat yo‗qolishi 
kamayadi, chunki bu yo‗qolishni gazning zichligiga yakin, yana generator sinxron 
kompensatorda, vodorodli atmosferada schyotkalarning aylanishi yengil bo‗lib, 
F.I.K yuqori bo‗ladi.
Suyuq dielektriklardan asosan neft moyi - transformator moyi hisoblanadi. 
Moyli transformator, ulagichlar, reaktorda izolyasiya sifatida qo‗llanilish xossasi, 
elektr chidamligi yuqori. Bunday moylar neftni pog‗onali haydash yo‗li bilan 
tarkibidagi turli aralashmalarni qaynatish, tozalash yo‗li bilan olinadi
22
.
Normal sharoitda standart bo‘yicha:
Kinematik yopishqoqligi 17-18.5 mm/s 20 
0
C
6.5-6.7 mm/s 50 
0
C
bug‗ining yonish harorati 135-140 
0
C
qotish harorati 45 
0
C
Bir necha tonnasi bo‗lsa, yonishga xavfi yuzaga keladi.
Qotish harorati asosiy faktorlardan biri bo‗lib, ochiq transformatorli 
yordamchi stansiyalarda, sovuq yuqori bo‗lgan joylarda, misol uchun moyli 
ulagichlarda alohida arktik moy (ATM-65, ya‘ni 70 
0
C) dan foydalaniladi.
PTE talabi asosida elektrostansiya va podstansiyalar uchun transformator 
moyining elektr mustahkamligi normallashtirilgan.
Diametri 25 mm metall diskli elektrodlar orasi 2,5 mm bo‗lib, 50 Gs li 
chastotadagi tegishli kuchlanishda bir necha bor nazorat o‗tkazilib 
normallashtiriladi.