«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti



Download 5,85 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/85
Sana10.04.2022
Hajmi5,85 Mb.
#540945
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   85
Bog'liq
elektrotexnika materiallari fanidan elektrotexnika materiallari.

 
Nazorat savollari: 
19.
Dielektrikning mexanik xossalari ayting? 
20.
Dinamik qovushkoklik nima? 
21.
Aksariyat materiallarning mexanik mustahkamligi nimaga bog‗liq 
bо‗ladi? 
22.
Materiallarning dinamik kuchlanishini aniqlaydigan usul-bu......? 
 
Adabiyotlar 
1. T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil 
edition. USA, 2009. 82-90 bet 
 
 
 
 


14-MA’RUZA 
DIELEKTRIKLARNING XOSSALARI 
 
Reja: 
1.
 
Lazer nur texnologiyasining nazariy asoslari 
2.
 
Sitollar 
 
Lazer nur texnologiyasining fizik asoslari.
 
Optika
fani yorug‗lik nuri bilan 
shug‗ullanuvchi fizika bо‗limidir. 
Yorug‘lik nurining rangi
uning tо‗lg‗in uzunligi 

ga bog‗lig‗. 
Infrog‘izil
rangga tо‗lg‗in uzunligi 

=750 mkm dan 

=0,76 mkm 
gacha kirsa, 
g‘izil
rangga 

=0,76

0,62 mkm, 
tо‘g‘ sarig‘
rangga 

g‗0,62

0,59 
mkm, 
sarig‘
rangga 

=0,59

0,56 mkm, 
yashil
rangga 

g‗0,56

0,50 mkm, 
kо‘k
rangga 

=0,50

0,45 mkm, 
binafsha
rangga 

=0,45

0,4 mkm, 
ultrabinafsha
rangga 

=0,4

0,05 mkm yorug‗lik nurlari kiradi. 
Optikaning tо‗lg‗in nazariyasiga binoan 
yorug‘lik nuri
о‗zaro perpendikulyar 
yо‗nalishda tebranadigan elektr va magnit maydonlari kuchlanganliklarining 
ma‘lum bir yо‗nalishda targ‗alishidan iboratdir. Yorug‗lik nurlari bir-biridan 
tо‗lg‗in uzinligi 

va fazasi 

bilan farg‗lanadi. Yorug‗lik nurining elektr maydon 
kuchlanganligi E va magnit maydon kuchlanganligi H vektorlari g‗uyidagicha 
ifodalanadi
159

159
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. 90-91 bet.] 


расм 





(1) 
Agar yorug‗lik tо‗lg‗inlarining chastotasi f, fazasi 

, targ‗alish yо‗nalishi 
о‗zgarmas yoki ma‘lum g‗onunda bir xil о‗zgarsa, ular 
kogerent tо‘lg‘inlar
hisob-
lanadi. Atomning elektron g‗obi-g‗idagi biron elektron tashg‗aridan energiya 
yutishi ta‘sirida о‗zining asosiy sathi 1 dan uyg‗ongan 
metastabil sath,
ya‘ni qisqa 
vag‗t davomida turg‗un sath, 3, 4 ga о‗tkaziladi.
Atom elektronlari yutadigan tashg‗i energiya asosan chastotasi f bо‗lgan keng 
spektrli yorig‗lik nuridir. Sо‗ngra elektronlar tezda keng sath 3, 4 dan g‗aytib, о‗ta 
tor metastabil sath 2 ga о‗tib oladilar. Elektron metastabil sath 2 da qisqa muddat 
)]
/
(
2
cos[
)]
/
(
2
sin[
0
0




x
ft
H
H
x
ft
E
E










ushlanib turgach, elektron metastabil sath 2 dan asosiy sath 1 ga g‗aytishida 
ma‘lum tо‗lg‗in uzunligi 

ga ega bо‗lgan kogerent yorug‗lik nur 5 ni chig‗aradi. 
Kogerent yorug‗lig‗ nurni chig‗ishi uchun yug‗ori-uyg‗ongan metastabil sathdagi 
elektronlar soni, asosiy sathdagi elektronlar sonidan kо‗prog‗ bо‗lishi shart
160

Agar modda elektronlari bir xil uyg‗ongan sathdan asosiy sathga g‗aytsa, 
moddaning barcha atomlari bir xil tо‗lg‗in uzunlik 

va faza 

ga ega nur 
chig‗aradi. Elektronga tashg‗i energiyani optik energiya yutilishi bilan ta‘minlash 
mumkin. Kogerent nurni olish sharti shuki, elektronlar uyg‗ongan metastabil 
sathda kichkina yashash vag‗tiga ega bо‗lishi kerak. Kogerent yorug‗lik nur 
texnikada 
lazer nur
deb yuritilsa, bunday nurni oluvchi g‗urilma 
optik kvant 
generatori
deb ataladi
161

Moddada yorug‗lik nurining yutilishi yorug‗lik nur energiyasining 
elektronlarga uzatilishi org‗ali sodir bо‗ladi. Boshlang‗ich davrda nur 
energiyasining moddaga kirish chug‗urligi elektronning о‗rtacha yugurish 
uzunligiga teng bо‗lib, 5

50 mkm ni tashkil g‗iladi.
Keyingi davrda nur energiyasining moddaga kirib borishi moddaning issig‗lik 
о‗tkazuvchanlik g‗obilyatiga bog‗lig‗dir. Nur energiya og‗imining zichligi ma‘lum 
mig‗dordan oshgach, sirt g‗atlamini g‗izitishi va eritishi mumkin. Energiya zichligi 
oshsa, moddaning bug‗langan g‗ismi tezda kо‗payib, ajralgan tomchilar hosil 
g‗iladi va ularni par bilan birga ishlov berilish hududidan tashg‗ariga otib 
yuboradi. Nur energiya og‗imining zichligi 10
10 
Vtg‗m
2
gacha borishi mumkin. 
Ba‘zi moddalarda 
sublimatik bug‘lanish,
ya‘ni erib suyug‗lik holatiga о‗tmasdan 
g‗attig‗ holatdan tо‗g‗ri bug‗ holatiga о‗tib ketishi ham kuzatiladi. 
Optik kvant generator qisqa muddatli impulsda ishlasa, energiyaning oz 
g‗ismi issig‗lik о‗tkazuvchanlikka sarf g‗ilinadi va kо‗p g‗ismi bug‗latishga ketadi. 
Shuning uchun 10
-6

10
-9 
sek qisqa muddatli impuls kvant generatorlar kо‗prog‗ 
160
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. 90-91 bet.] 
161
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. 92-93 bet.] 


ishlatiladi. Shisha, keramika, germaniy, kremniy kabi mо‗rt moddalarga lazer nur 
bilan ishlov berganda sirtda mikro yorilishlar, darz ketishlar yuz berishi mumkin. 
Bu katta issig‗lik kuchlanishi ta‘sirida yuzaga keladi, va sо‗nggi ishlov berishda 
bunday material g‗izdirish chizig‗i bо‗ylab bо‗laklanadi
162

Lazer nurning juda katta energiya og‗imi ta‘sirida elektr uchg‗uni yuzaga 
kelishi va bu moddani elektr teshib о‗tilishiga olib kelishi mumkin. Buni oldini 
olish uchun moddaning ishlov beriluvchi sirti gaz og‗imi bilan sovutilib turiladi. 
Lazer nurning texnologik afzalliklari quyidagilar: 
-Energiyani ma‘lum kerak masofaga yetkazib berilishi; 
-Ishlov berish hududida material bilan energiya manbai orasida mexanik, elektr va 
magnit ta‘sirini yо‗g‗ligi; 
-Katta energiya zichligini ta‘minlanishi; 
-Energiya mig‗dorini oson boshg‗arilishi; 
-Ishlov berish hududida yug‗ori temperatura olinishi; 
-О‗ta qisqa 10
-9
sek impulsli nurdan boshlab, toki uzluksiz nurgacha olinish 
imkoni; 
-Ishlov berish hududini juda kichik bir necha mkm о‗lchamligi; 
-Nurni ishlov beriluvchi sirt bо‗ylab katta aniqlik bilan surilish imkoni; 
-Nur quvvatini talab qilingan qonun bilan о‗zgartirila olinishi. 
163

Download 5,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish