«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «temir yo‘llar elektr ta’minoti» kafedrasi

Uzgichlar tasnifi
. Uzgichlar tasnifi quyidagi belgilar orqali tuziladi: o`rnatiladigan joyga qarab: ochiq 
havoda o`rnatilganda (1 kategoriya, ya’ni tashqi o`rnatuv); ichki binolarda (3, 4 kategoriyalar); KRU metall 
qobig`da imorat ichida (3 va 4 kategoriyalar); ochiq havo-palatka, ayvon, kuzov, prisep va boshqalarda (2 
kategoriya). 
Uzgichlar tuzilishi va turi
. Yuqori kuchlanishli uzgichlar quyidagi asosiy qismlardan tashkil topadi: 
korpus yoki g`ilof-bak; kirma izolyatorlar chiqishlar; kontaktlar tizimi; yoy so`ndirish qurilmasi; yoy 
so`ndirish muhiti (havo, moy, siqilgan gaz-elegaz, vakuum); uzgichning yuritmasi (qo`lda, havoli, 
solenoidli). 
Uzgichlar elektr yoyini uzgich muhitga qarab: moyli, havoli, elegazli, elektromagnitli va vakuumli bo`ladi. 

Uzgichlarning qutblar orasidagi aloqa konstruksiyasiga qarab: bir qutbli; uch qutbli; uchta qutb umumiy 
g`ilofda; uchta qutb uchta alohida - alohida g`iloflarda joylashadi. 
Uzgichlarning yuritmasiga qarab: alohida yuritmali, ya’ni uzgich mexanik qismi bilan uzviy bog`langan va 
o`rnatilgan yuritmali, bunda yuritma uzgichning ajralmas qismi qilib yasalgan. 
Har bir turdagi uzgich bajaradigan ishi bo`yicha generatorli, tarmoqli va podstansiyali bo`lishi mumkin. 
Generatorli uzgichlar katta qiymatdagi nominal toklar va kichik kuchlanishlarda katta tok uzilishi bilan 
tavsiflanadi. Tarmoqlari kichik qiymatli nominal tok va nisbatan yuqori kuchlanishlar bilan aniqlansa, 
podstansiyalari-eng yuqori kuchlanishlari, uzgich uzish qobiliyatining tezkorligi va avtomatik rostlash 
qurilmasi ARU borligi bilan tavsiflanadi. Shuningdek, uzgichlar fazalar soni, yuritma turi, rezistor va 
kondensator bor-yo`qligi va boshqalar bilan farqlanadi. 
Kuchlanish, kV 
6 
10 35 
110
220 
500 
750 
1150 
1.Moy 
g`ilof-bakli 
uzgichlar 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 

---

Sanoat va transport elektr energetikasida yuqori kuchlanishli uzgichlarning 8-jadvalda keltirilgan quyidagi 
turlari keng qo`llaniladi. 
Uzgich ulangan holatda uning kontaktlari qisqa tutashuv toklariga chidamli bo`lishi shart. Issiqlika chidash 
(termicheskaya stoykost’) toki I
T
nominal kuchlanish U
nom 

330kV uchun vaqt t=1

2s, elektr toki I
T

I
nom
. Elektrodinamik ta’sirga chidash toki I
ed
=1,8 2 I
nom
ga teng. Bu toklar pnevmatik yuritgichlarda bosim 
0,85

1,05*P
nom
hamda elektromagnit yuritgichlarda kuchlanish 0,85

1,1*U
nom
bo`lgandagina 
ta’minlanadi.