|
4.4. Yuqori kuchlanishli kabellar
Kabellarning turlari
.
Kabel maxsulotlari ishlatilishi bo`yicha quyidagi turlarga bo`linadi: havo elektr
uzatgich yo`llari va elektr transportida ishlatiladigan izolyasiyalanmagan simlar; turg`un va harakatdagi
energiya iste’molchilarga mo`ljallangan quvvat kabellari; nazorat kabellari; montaj uchun simlar;
chulg`amlar uchun simlar; xo`jalik va qurilma simlar; simli telefon aloqasi kabellari; maxsus kabellar.
Havo elektr uzatgich yo`llari EUY da ishlatiladigan izolyasiyalanmagan simlarga katta mexanik yuklama,
atmosfera yog`ingarchiliklari va havo kislorodi ta’sir ko`rsatadi. Bunday simlar po`lat-alyumin va
alyumindan yasaladi. Po`lat-alyumin simlarning o`rtasidan po`lat simlar joylashtirilib, uning atrofiga
alyumin simlar o`raladi. Simlar orasiga korroziyaga qarshi neytral qovushqoq modda kiritiladi. Elektr
transportida ishlatiladigan simlar kundalang kesimi maxsus shakl berilgan mis va mis qotishmalaridan
yasaladi.
Kabel elektr uzatgich yo`llarning afzalligi: ularda namlanishning yo`qligi; egiluvchanligi va
cho`ziluvchanligi; burilishlarga chidamliligi; ichidagi tomirlarni siljimasligi uchun etarli qattiqligi, sanoat
energitikasida 6, 10, 30, 110, 132, 220, 275, 345, 380, 400, 500, 750 kV kuchlanishli kabellar ishlatilmoqda.
Kuch kabellari turg`un iste’molchilarni elektr energiyasi bilan ta’minlashga mo`ljallangan bo`lib, ular yer
osti transheyalari, kanallari, tunnellariga joylashtiriladi.
Turli kuch kabellari ko`ndalang kesimining ko`rinishlari 75-rasmda keltirilgan [13].
75-rasm. Yuqоri kuchlanishli kabel kesimi va yotqizish usullari:
a
) dumaloq ikki tomirli;
b
) dumaloq uch
tomirli; v) to`rt sektor tomirli; g) uch sektor va bir dumaloq tomirli; d) ikki yarim doira tomirli; e) uch sektor
tomirli; j) uch segment va bir uchburchak tomirli; 1-tok o`tkazuvchi jilalar; 2-nol jila; 3-tok o`tkazuvchi
tomir (jila)larning izolyasiyasi; 4-tok o`tkazuvchi tomir (jila) ekrani; 5-kesimni o`rab turuvchi izolyasiya; 6-
to`ldiruvchi material; 7-tomir izolyasiyasining ekrani; 8-tashqi obolochka; 9-zirxli qoplama; 10-tashqi
himoya qoplpmasi.
Korxona ichida elektr energiyasini tarqatish uchun kabellar va tok o`tkazgichlar, ba’zan havo elektr
uzatgich yo`llari ham ishlatiladi. Elektr ta’minoti tizimlarida 6 kV, 10 kV, 35 kV, 110 kV va 220 kV li kuch
kabellari ishlatiladi.
Kabelni mexanik zararlanishdan asrash uchun qobiq ustiga po`lat tasmadan zirx hosil qilinadi. Metall
zirxni korroziyadan asrash uchun ustiga bitum singdirilgan kabel qog`ozi yoki to`qima tasma o`rab
muxofazalanadi. Kabel tomiri misdan yoki alyuminiydan yasaladi. Katta ko`ndalang kesimli kabel
tomirining egiluvchanligini ta’minlash uchun tomir bir qancha simlardan tashkil qilinadi. Kabel izolyasiyasi
komaund yoki moy shimdirilgan kabel qog`ozi yoki polimer materialdan yasaladi. Qog`oz tasmasining eni
12
32 mm, qalinligi 80
170 mkm va zichligi 0,78
1,1 t/m
3
bo`ladi.
Kuchlanishi 35 kV gacha kabelda moy-kanifol kompaundi ishlatiladi. Moyga 15-30 % kanifol qo`shilsa,
uning quyushqoqligi ortadi va oqib ketishdan asraydi. Kabel tomiri qiziganda atrofida kichik o`lchamli
bo`shliklar hosil bo`lib, bo`shlikdag`i qismiy razryadlar kabel elektr chidamligini kamayishi olib kelishi
mumkin. 110 kV va undan yuqori kuchlanishli kabellar bir tomirli yasalib, unda kam quyushqoqli moy
qo`llaniladi va zichlangan qobiq ichiga bosim beriladi (9-jadval). 6 kV va 10 kV kuchlanishlarda mis tomirli
SBG va SBGV kabellari va alyuminiy kabellar ishlatiladi.
9–jadval
3x120 mm
2
kesimli kabelning turli kuchlanishlardagi texnik–iqtisodiy ko`rsatkichlari
Kuchlanish, kV
Kabel
markasi
O`tkaziladigan quvvat,
MVA
Qiymati,
ming so`m/km
Solishtirma qiymati,
so`m/(kVA
km)
6
10
20
35
110
ASB
ASB
AOSB
AOSB
MSSV
1.5
2.5
5.0
8.75
75.0
4.22
4.65
10.65
14.0
150.0
2.82
1.85
2.13
1.6
2.0
Eslatma: MSSV kabeli (3x150) mm
2
kesim yuzasiga ega.
Tunnellarda MSS, MSSSHv va MSAV markali o`rta bosimli kabellar ko`proq ishlatiladi. Ular qo`rg`oshin
qobiqda 120, 150, 185, 240, 300 ,400, 500, 625, 800 mm
2
alyuminiy qobiqda 150, 185, 240, 270 mm
2
li
ko`ndalang kesimlarga ega.
Kabellarni yotqizish usullari
.
Korxona hududida kabellar trassalarini va yotqizish usullarini tanlash muhim
masala hisoblanadi. Temir yo`llar, avtomobil yo`llari, sexlar binolarini ham kabel trassalari chetlab o`tishi
kerak. Kabellar yotqizishning eng sodda usuli ularni yer osti transheyalarida, 10 kV gacha kuchlanishda 0,7
metr chuqurlikda va 35 kV da 1 metr chuqurlikda yotkizish bo`lib, transheyaga 1-2 ta kabel yotqizilsa,
uning eni 0,4m olinsa, uchta kabel uchun 0,55 m olinadi (75
i
-rasm) [13]. Kabellar beton kanallarga ham
yotqiziladi. Kabellarning kanallardagi konstruksiyalarda joylash sxemasi 75
m
-rasmlarda berilgan. Unda: 1-
kabel joylash konstruksiyalari; 2-yong`inga chidamli to`siq; 3, 4-kuchlanishi 1kV dan yuqori va 1kV dan
past kuchlanishli kuch kabellari; 5-nazorat kabellari; 6-nazorat va aloqa kabellari. Ichki hamda tashqi beton
kanallarga yotkizish namunalari 75
k
-rasm va 75
l
-rasmda keltirilgan.
Foydalaniladigan adabiyotlar ro`yxati
1.
Hamidov N, Turdibekov K.H Tortuvchi nimstansiyalar, Toshkent 2010y.
2.
Hamidov N, Turdibekov K.H., Rahimov A.A. Tortuvchi nimstansiyalar, Toshkent 2012y.
3.
Бей Ю.М. Тяговые подстанций, Транспорт 1986г.
Do'stlaringiz bilan baham: |
