«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Egiladigan elementlar normal kesimidagi kuchlanishlar epyurasi 
 
 
9.1–rasm. Egiluvchi elementning kuchlanish vadeformatsiyalanish holatining bosqichlari 
 
Siqilgan  zonaning  nisbiy  balandligining  chegaraviy  qiymati. 

R 
–  nisbiy  balandlik 

 
ning chegaraviy qiymatini quyidagi formuladan topish mumkin: 

---

215 
 

R
 = 

/[1+(

sR
/

sc,u
)(1– 

/1,1)] 
 
 
(1) 
Bu yerda 

 beton siqilish zonasini tavsiflaydigan miqdor bo‟lib, 

 = 

 – 

R
b
 formuladan 
topiladi. 
Bundagi 

 
– 
betonning 
xiliga 
bog‟liq 
bo‟lgan 
koeffitsiyent  
(

 = 0,85…0,75); 

 – betonga bog‟liq bo‟lmagan koeffitsiyent (

 = 0,008); 

sR 
– armaturadagi 
cho‟zilish 
kuchlanishi, 
MPa, 
armaturaning 
xiliga 
qarab 
olinadi;  

sc,u
  –  siqilish  zonasida  joylashgan  armaturada  hosil  bo‟ladigan  chegaraviy  kuchlanish;  uning 
qiymati 

b2 

1,0  bo‟lsa,  400  MPa  va 

b2 

b2 
<  1  bo‟lsa,  500  MPa  ga  teng  bo‟ladi.  Elementlar 
siqilish bosqichida hisoblansa, 

sc,u
 = 330 MPa. 
Oqish  maydonchasi  mavjud  bo‟lmagan  po‟lat  bilan  armaturalangan  temirbeton 
elementlarning siqilish zonasi nisbiy balandligining chegaraviy qiymati (2) dan aniqlanadi.  

R
 = 

/[1+(

sR
/

sc,u
)(1– 

/1,1)] 
 
 
 
(2) 
Bunda armaturadagi kuchlanish 

sR
=R
s
+400–

sp2
–

spi 
(MPa) bo‟ladi.  
Bu  yerda 

sp 
–  barcha  yo‟qotuvlar  hisobga  olinganda  armaturada  oldindan  uyg‟otilgan 
kuchlanishning  qiymati; 

spi 
–  oldindan  uyg‟otilgan  kuchlanishning  qiymati  elastiklik 
chegarasidan oshganda armaturada vujudga keladigan noelastik deformatsiyalarda hosil bo‟lgan 
qo‟shimcha  yo‟qotuv  A–IV,  A–V,  A–VI  sinfli  sterjenlar  uchun 

spi
=1500–

spi
/R
si
–1200 

  0, 
armaturaning boshqa xillari uchun 

spi
=0. 
Yuqoridagi formulani yemirilishning birinchi va ikkinchi sxemalari orasidagi chegaraviy 
shartni aniqlashda foydalansa bo‟ladi. 

s
=R
s 
deb olib, nisbiy balandlikni chegaraviy qiymatini 

R 
topamiz,  bunda  armaturadagi  cho‟zuvchi  kuchlanish  chegaraviy  qiymatga  yetadi.  Yemirilish 
ikkinchi sxema bo‟yicha sodir bo‟lganda, armaturadagi kuchlanish quyidagi formuladan topiladi: 

sR
= 

sc,u
 /(1– 

/1,1)( 

/

i
 – 1)+ 

sp
  
 
 
(3)