«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

 
Ishni bajarish tartibi 
Havoning о‘tish miqdorini ventilyatorning sо‘ruvchi yoki dam 
beruvchi tomonidan о‘lchash mumkin. Bu laboratoriya ishi ventilyatorning 
dam beruvchi qismida о‘tkaziladi. 
1.
3.4-rasmda kо‘rsatilgan laboratoriya moslamasi va uning sxemasi bilan 
tanishing. 
2.
SAGI yoki MMN mikromanometrini tayyorlang. Buning uchun stol 
ustidagi asbobni gorizontal holatda va naydagi suyuqlikni boshlang‘ich 
/nol/ holatda bо‘lishiga erishing. 
Agar SAGI mikromanometri ishlatilsa, unda trubkadagi suyuqlik sathi 
nolga keltirilmaydi. Bu holda mikromanometr kо‘rsatkichi uning maksimal 
kо‘rsatish sathi bilan dastlabki sathi orasidagi ayirma sifatida olinishi 
mumkin. 
3.
Havo quvurining bosim о‘lchanadigan qismidagi diametrini aniqlang. 
4.
Havo quvurining shu diametri uchun kо‘ndalang kesimi necha halqaga 
bо‘linishini aniqlang. 
5.
О‘lchanadigan nuqtalar havo quvurining ichki devoridan qancha 
masofada turishini 3.1-jadvaldan aniqlang. 
6.
Bu nuqtalarni pnevmometrik naycha tashqi devoridan belgilang. 
7.
Pnevmometrik naychani rezinali ichaklar yordamida mikromanometrga 
shunday ulangki, bunda /+/ musbat qismi mikromanometrning suyuqlik 
saqlanuvchi idishchasiga va /-/ manfiy qism esa shisha naychasiga 
tо‘g‘ri kelsin. 
8.
Ventilyatorni ishga tushiring. 
9.
Dinamik bosimni о‘lchashga kirishing va natijalarni 3.2-jadvalga yozib 
boring. /quyida 3 halqaga bо‘lingan havo quvurining jadvali namuna 
sifatida kо‘rsatiladi/. 

---

21 
Mikromanometrining pnevmometrik naycha bо‘ylab 1-nuqtadan 6-
nuqtagacha /3.4-rasmga qarang/ surilganligi kо‘rsatkichlarini 2-ustunga 
yozing va pnevmometrik naychani orqaga harakatlantirganda 6-nuqtadan 
1-nuqtagacha surilgandagi kо‘rsatkichlarini 4-ustunga yozing. Pnevmo-
metrik naychaning perpendikulyar diametr bо‘ylab о‘lchangandagi 
kо‘rsatkichlarini 6 va 8-ustunlarga yozing.
3.2-jadval 
О
‘lc
ha
sh
nuqtala
rinin
g
tar
ti
b
ra
qa
mi
Kо‘ndalang bо‘ylab 
Tik bо‘ylab 
I-takrorlanish 
II-takrorlanish 
I-takrorlanish 
II-takrorlanish 
Mikromanome
tr
k
о’
rsa
tki
chi
, 
mm
.suv
ust
. 
Dina
mi
k
bosi
m
, 
R
din
kgk
/m
2
Mikromanome
tr
k
о’
rsa
tki
chi
, 
mm
.su
v
ust
. 
Dina
mi
k
bosi
m
, 
R
din
kgk
/m
2
Mikromanome
tr
k
о‘r
sa
tki
chi
, 
mm
.suv
ust
. 
Dina
mi
k
bosi
m
, 
R
din
kgk
/m
2
Mikromanome
tr
k
о‘r
sa
tki
chi
, 
mm
.suv
ust
. 
Dina
mi
k
bosi
m
, 
R
din
kgk
/m
2
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Endi 3, 5, 7 va 9-ustunlarini tо‘ldirish kerak, buning uchun 
mikromanometr kо‘rsatkichlarini mm. suv ustunidan dinamik bosim 
kgk/m
2
aylantirish uchun quyidagi formuladan foydalanamiz. 
R
din
=h K
man
K
tr
(3.7) 
bu yerda: h - mikromanometr kо‘rsatkichi mm.suv ustunida, 
K
man
- mikromanometr koeffitsiyenti. Bu naychaning qiyaligiga 
bog‘liq va naycha о‘rnashtiriladigan sektorga yozilgan, 
K
tr
- pnevmometrik naychaning koeffitsiyenti. 
Bu laboratoriya ishida foydalanilayotgan naycha uchun 0,8 ga teng. 
Dinamik bosimning о‘rtacha qiymatini quyidagi formuladan topamiz.
N
Р
Р
n
n
дин
дин
урт



1
, kgk/m
2
(3.8) 
bu yerda: R
din
- hamma nuqtalarda о‘lchanadigan dinamik bosim qiymati. 
/qiymatlarni 3, 5, 7 va 9 grafalardan oling/. 
N - о‘lchovlar soni. Bu laboratoriya ishida 24 ta. 

---

22 
10.
Havo quvuridagi harakatlanayotgan havoning о‘rtacha tezligini 
formuladan hisoblang. 
11.
Havo quvuridagi harakatlanayotgan havoning miqdorini formula 
orqali toping.