O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

1858 - 1859-yillarda 
qoraqalpoq urug'laridan ayrimlari yana qo‘zg‘olon 
ko'taradilar. 
Qo‘ng‘irot 
shahri qo‘zg‘olon markaziga aylandi. Xiva xoni 
qo'zg'olonchilarni shafqatsiz jazolash va tor-mor keltirishni turkman jango- 
varkuchlari boshlig'i 
Otamurodxonga 
topshirdi. Natijada qo'zg'olon ayov- 
siz bostirilib, uning markazi Qo‘ng‘irot shahri vayron etiladi.
Ko‘pchilik qoraqalpoqlar Rossiya imperiyasi tarkibiga qo'shilishni 
istamay jondosh va qondosh turkiy xalq - o'zbeklar bilan birgalikda 
yashash ahamiyatini yaxshi tushunardilar. Kelib chiqishi azaldan bir 
bolgan ushbu xalqlarda yagona turkiy zaminda birga yashash istagi 
ustunlik qilardi.
Podsho hukumati tomonidan Xiva xonligi protektoratga aylantirilgan- 
dan so ng, Amudaryo bolimidagi qoraqalpoqlarga nisbatan jabr-zulm 
kuchaydi. 
Biybozor 
va 
Nukus volostida 
mustamlakachilarga qarshi 
Bobo Go‘klan 
boshchiligida 
xalq 
qo'zg'oloni jiddiy tus olib, qariyb o‘n 
yil 
(1881 - 1891) 
davom etdi.
Dehqonlarning ahvoli og'irlashishi oqibatida 
1900-yili Nukus v o lo s­
ti 
va 
Qo‘ng‘irot bekligida 
norozilik harakatlari amalga oshirildi. Bunday 
harakatlar mustamlakachi hukumat tomonidan ayovsiz bostirildi.
22.3. 
QORAQALPOQLAR TURKISTON
GENERAL-GUBERNATORLIGI TARKIBIDA
Gandimivon shartnomasidan so‘na aoraaalpoqlar havotidaai o'zaa- 
rishlar.
Xiva xonlari tomonidan qoraqalpoqlarning ko'chmanchi hayoti 
cheklangandan so'ng, qisqa davr mobaynida ular xonlikda bir nechta

---

2 7 4
yangi dehqonchilik tumanlarini tashkil etishdi. 
XIX asrning 70-yillari-
ga kelib ular deyarli o'troq turmush kechira boshladilar. Qoraqalpoq- 
lar Amudaryoning har ikkala qirg'og'ida yastanib yotgan kengliklarni 
o'zlashtirib, sholi, bug'doy, arpa va paxta yetishtirishdi. 
1868-yili 
Ros- 
siya gazetalaridan biri shunday yozadi: 
«Bu xalqning asosiy va deyarli 
birdan birhunari dehqonchilikdir, mehnatsevarlik sharofatidan qoraqal- 
poq yerlari yaxshi sug'oriladi va hech qayerda, hatto chig‘ir bilan ko ‘tarila-
«■
digan joyIarda ham suv taqchilligi sezi/maydi».
Podsho hukumati qo'shinlarining 
1873-yili 
Xiva xonligiga bosqin- 
chilik yurishi va Gandimiyon shartnomasi imzolanganidan keyin Amu­
daryoning o‘ng qirg'og'ida joyiashgan qoraqalpoqlar yashaydigan yer- 
lar Rossiya imperiyasiga qo'shib oiindi. Bu yerda Turkiston general-gu- 
bernatoriigining