O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

uchrashiga quyidagilar sabab bo'ldi: 
birinchidan, Buxoro amirligi, Xiva 
va Q o qon xonliklari R o s siy a imperiyasiga nisbatan harbiy va iqtisodiy 
rivojla/iish sohasida a n c h a orqada edi. Ayniqsa, ularning harbiy so- 
hadagi ahvoli o‘sha davrda jahon miqyosidagi taraqqiyot darajasidan 
past bo'igan. Xonliklarning tashqi siyosatda odilona siyosat oiib bor- 
magarliklari oqibatida ularning o'ziari tashqi dunyodan ajralib qolgandi; 
ikkincfiidan, uchta davlat o'rtasida o'zaro do'stona munosabatlar, ham- 
korlik va birdamiik yo‘q edi. Ulardagi siyosiy tizim, davlat boshqaruvi 
zamonaviy boshqaruvdan uzoq bo'lib, o ‘rta asrlarga xos yakkahokimi- 
yatchilikka, zo'ravonlikka asoslangandi. Buning oqibatida ichki ziddiyat- 
la rk o ‘payib, nizoiarkuchaydi. 0 ‘zaro urushlar, taxtuchun kurashlaravj 
oldi; uohinchidan, urush harakatlari vaqtida xonlar biri ikkinchisiga yor- 
dam ko'rsatmadi va o 'z tinchligini o'yiab befarq qarab turdi. Bu esa har 
birxorlikning alohida tor-mor etilishini yengiilashtirdi. Bularning barcha- 
si Rossiya imperiyasi hukumatiga q o ‘l keldi va vaziyatdan foydaianib 
mamiakatni mustamlakaga aylantirdi.

---

246
20-BOB. ROSSIYAIMPERIYASINING TURKISTONDAGI
MUSTAMLAKACHILIK SIYOSATI
20.1. TURKISTON GENERAL-GUBERNATORLIGINING
SIYOSIY-MA’MURIY BOSHQARUV TIZIMI
Boshaaruvnina mustamlakachilik tartiblari.
Bosib olingan hududlar- 
da imperiya hukmroniigini o'rnatish, mustahkam o‘rnashib olish, istilo 
qilingan joylarni qo‘ldan chiqarmaslik uchun, eng awalo, mustamla- 
kachilaro'zlariga mosboshqaruvtartiblarini ishlabchiqishi va uni oïka- 
da joriy qilishi kerak edi. Mustamlakachilik siyosatini to'liq amalga oshi- 
rilishida boshqaruv tartiblari asosiy tayanch hisoblangan. Boshqaruv 
tartiblari istilochilik yurishlari bilan birga turli ko'rinishlardatashkil qilinib, 
tajriba-sinovlarda o'tkazilgan holda o'zgartirib borilgan.
Rossiya imperiyashing 0‘rta Osiyoda olib borgan bosqinchilik siyo- 
satining davom ettirilishi natijasida mustamiakaga aylantirilgan hudud- 
lar kengayib borgan. Bosib olingan hududlami boshqarish tartiblari va 
uning qanday bo'lishi kerakligi masalasi juda ko‘p hamda uzoq vaqt im- 
periya hukmron doiralarida turli soha vakillari ishtirokida muhokama qilin­
gan. Ushbu masalani hal qilishda ehti/otkorlik bilan uzoqni ko'zlab ish 
ko'rish, hech nimada tavakkal qilmaslik tamoyiliga tayangan holda ish 
olib borilgan. Turkiston general-gubernatori 
S.M.Duxovskoy 
(1898- 
1901): 
«Turkiston o'Ikasi boshqa olkalarga nisbatan tarixiy o'tmishi, 
etnografik xususiyatlarini hisobga olgan holda alohida e’tibor berilishini 
taiab qüadi»,
- degandl.
Podsho hukumati Toshkentni bosib olgandan so‘ng,