O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

An’anaviy maktabda ta’lim
http://eduportal.uz

---

136
!
!
!
Rus-tuzem
maktablari
Karim oyatlari va suralarning sharhlarini to‘liq o‘zlashtirish talab qilin-
gan. Qorixonalarda Qur’oni Karim yod olingan. Ayollar alohida o‘qitilib, 
ularga  Qur’oni  Karim,  oila  masalalari,  odob-axloq  va  tarbiyadan  saboq 
beruvchi  otinlar  ta’lim  berganlar.  Mustamlaka  davrida  eski  maktablar 
saqlanib qolgan, ammo bu maktablar hukumat e’tiboridan chetda qolib, 
ularga hech qanday mablag‘ ajratilmagan.
O‘zingizni sinang!
Turkistonda an’anaviy ta’lim tizimi – ... 
 
Oliy ta’lim – ...
Boshlang‘ich ta’lim – ... 
 
 
 
 
Rossiya  imperiyasining  turli  gubernalaridan  Tur-
kistonga ko‘chirib keltirilganlarning bolalariga ta’-
lim berish orqali ma’muriyat vakillari bilan mahal-
liy  aholi  o‘rtasida  vositachilik  qiladigan  tarjimonlarni  tayyorlash  ko‘zda 
tutilgan. Shu bilan birga bu maktablar orqali tub joy aholisi o‘rtasida rus 
ma daniyatini  keng  yoyishga  xizmat  qiladigan  ta’lim  tizimini  yaratish-
ga  harakat  qilindi.  Bu  vazifani  bajarishga  Turkiston  general-gubernatori 
G. Rozenbax  (1884–1889)  astoydil  kirishdi.  U  boshlang‘ich  maktablar, 
rus-tuzem  maktab lari  tarmog‘ini  yaratish  loyihasini  ishlab  chiqdi.  Bi-
rinchi  rus­tuzem  maktabi  1884­yilda  Toshkentda  Saidg‘ani  Saidazimboy 
uyida  ochiladi.  Undan  o‘rnak  olib,  boshqa  davlatmand  kishilar  ham  o‘z 
uylarida  shunday  maktab larni  ocha  boshladilar.  Dastlab  bu  maktablarga 
mahalliy savdogar va ishbilarmonlar o‘z farzandlarini o‘qishga berishgan.
1911-yilda bunday maktablarning soni 89 taga yetadi. Ammo bu mak -
tablardagi  o‘qitish  usullari  va  darajasi  Rossiyaning  o‘zidagi  maktablar  
bilan  taqqoslanganda  ancha  sayoz  bo‘lgan.  Rus-tuzem  maktablarida  
o‘quv  kuni  ikki  qismdan  iborat  bo‘lib,  dastlab  rus  o‘qituv chisi  (o‘quv, 
yozuv, hisob), ikkinchi qismida esa mashg‘ulotlarni mahalliy o‘qituvchi 
olib  borar  edi.  1896-yilda  Toshkentda  birinchi  gimnaziya  ochilib,  unda 
zamonaviy  fanlar  va  kundalik  turmushda  zarur  bo‘ladigan  bilimlar 
o‘qitilgan. 
Yodda tuting!