O‘zbekiston tarixi

YArimchi – Xiva xonligida xon va boshqa xususiy mulk erlarida hosilning yarmini olish sharti bilan erlarga ishlov beruvchi dehqonlar.

YAsna – “Avesto” kitobining bizgacha etib kelgan qadimgi qismlaridan biri. YAsna kitobi 72 bobdan iborat bo‘lib, ulardan 17 tasi – “Gotlar” payg‘ambar Zaratushtraning “muqaddas madhiyalari”dan iborat.

YAsht – Avesto kitobining bizga etib kelgan eng qadimgi qismlaridan biri. YAsht kitobi 21 bobdan iborat bo‘lib, unda yozuvsiz zamonlardagi eroniy qabilalarning diniy tasavvurlari, afsonaviy qahramonlar va xudolarga bag‘ishlangan madhiyalar to‘plangan. U qadimgi qabilalarning og‘zaki ijodi asosida paydo bo‘lgan.

O‘RTA ASRLAR – tarix fanida jahon tarixining qadimgi dunyo tarixi bilan yangi tarix oralig‘idagi davrini ifodalash uchun qabul qilingan atama. O‘rta asrlar tushunchasi XV-XVI asrlarda italyan tarixchilari asarlarida vujudga kelgan. Jahon tarixida o‘rta asrlar davri G‘arbiy Rim imperiyasining qulashi (476 yil)dan Buyuk geografik kashfiyotlar va ingliz burjua inqilobi (1640 yil)gacha bo‘lgan davr oralig‘ini, Vatanimiz tarixida V-XIX asrlarni o‘z ichiga oladi.

O‘zbekiston SSR - 1924-1925 yillarda Moskva ko‘rsatmasi bilan o‘tkazilgan ma’muriy-hududiy davlat chegaralanishi oqibatida, 1925 yil 13 fevralda Buxoroda Umumo‘zbek sovetlarining I qurultoyida O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi tashkil etiladi. 1927, 1937 va 1978 yillarda qabul qilingan O‘zSSR Konstitutsiyalarida O‘zbekistonnning davlat mustaqilligi, o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqlari yozib qo‘yilgan bo‘lsada, O‘zbekistonning siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy hayoti to‘liq “Markaz” va Kompartiya nazoratiga olindi. SHuning uchun ham O‘zSSR mavjud bo‘lgan 1925-1991 yillar tarixshunoslikda qaramlik yillari deb yuritiladi.

O‘ZBEK ULUSI – Oltin O‘rda va Dashti Qipchoqning sharqiy qismi (Janubiy-G‘arbiy Sibir)da Abulxayirxon asos solgan (1428) davlat va uning aholisi. Ilgari bu hududlar SHaybon ulusi deb atalgan. Poytaxti Tura shahri bo‘lgan. O‘zbek ulusi temuriylar davlatiga shimoldan doimo xavf solib, Movarounnahrdagi siyosiy jarayonlarga aralashib turgan. Abulxayirxon vafoti (1468)dan so‘ng O‘zbek ulusi inqirozga yuz tutgan.