O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

va turkiy run (ko‘kturk) yozuvlari mavjud bo‘lgan.
nardi. Ilk o‘rta asrlarda O‘rta Osiyo
xalqlarining mafkuraviy hayotida 
moniy 
dini
ham ancha chuqur ildiz otgan edi. 
Moniy dini ta’limoti bo‘yicha olamning 
ibtidosi ikki qarama-qarshi yaratuvchi – 
yorug‘lik
va 
ezgulik
hamda 
zulmat
va
yovuzlik
dan iboratdir. 
Ibodat
, 
ro‘za
, 
sa-
daqa
moniy dinining arkoni hisoblan-
gan.
Turk xoqonligining chorvador aholi-
si qadimdan 
shomoniylik
diniga sig‘inib 
kelgan. Bu din jon va ruhlarga, ota-

---

31
bobolar ruhiga sig‘inish e’tiqodini tarbiyalagan. Qadimgi turk-
lar o‘z dinini 
«qam»
deb yuritganlar. Chunki ularda 
«shomon»
degan so‘z bo‘lmagan. Bu din koinotni yo‘qlikdan bor qilgan 
Ko‘k Tangri
ga e’tiqod qiluvchi yakka xudolik dini hisoblana-
di. Chorvador ko‘chmanchi aholi Ko‘k Tangriga bag‘ishlangan
marosimlar o‘tkazib, qurbonliklar qilishgan. Masalan, Ko‘k
Tangri sharafiga qurbonlik uchun qora qashqa ot so‘yilgan.