O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

Buxoro
tomon askar tortdi.
Xorazmshohning 
mudofaa rejasi
O‘tror qamali

---

93
Ray
Astrabod
Sabzavor
Deynek
Dehiston
Faroba
Niso
Asake-Kandan
Kat
Xiva
Adoq
Urganch
Beshtomqal’a
Buxoro
Chorjo‘y
Samarqand
Marv
Naxshab
Kesh
Munk
Termiz
Balx
Salisaroy
Yorkand
Andijon
Qoshg‘ar
Shosh
Sovrom
O‘tror
Yassi
Sayram
Sig‘noq
Taroz
Chu
Merke
Bolosog‘un
Jand
Yangikent
Saroychiq
Hoji
Tarxon
Saroy
Botu
Asanas
SARBADORLAR
DAVLATI
(1337–1381)
MOZANDARON
GURGON
B
A
L
X
Q
U
N
D
U
Z
B
A
D
A
X
S
H
O
N
Q
O
S
H
G
‘
A
R
M
O
V
A
R
O
U
N
N
A
H
R
B
U
X
O
R
O
X
U
R
O
S
O
N
Y
E
T
T
I
S
U
V
J U R J
O N
D E N G
I Z I
JAND
KO‘LI
X
o
r
a
z
m
u
l
u
s
i
S
h
a
y
b
o
n
u
l
u
s
i
M
a
n
g‘
i
s
h
l
o
q
u
l
u
s
i
Itil
Yoyiq
Emba
Irgiz
Turg‘ay
Sarisu
Sayhun
Chu
Ko‘hcha
tangiz
Elsuvi(Ili)
Issiqko
‘l
Norin
Yorkand
Murg‘ob
Panj
Talos
Zarafshon
Vaxsh
Jayhun
O‘troq
asosiy
hududlari
Mo‘g‘ul
hukmronligining
Jo‘ji
ulusi
(Oltin
o‘rda)
Chig‘atoy
ulusi
Xulagular
davlati
Amir
Temur
yurishlari
Masshtab
1:12
500
000
1387–1388
1387
1385
1392
1399
1398–1399
1377
1392
1390
1391
To‘xtamishga
qarshi
yurish
Nishopur
O‘R
TA
 OSIYODA
 MO‘G‘
ULL
AR 
H
UKMRONLIGI
 (XIII–XIV
 asrlar)

---

94
O‘tror mustahkam qal’ali chegara shahar edi. Qal’a noibi 
G‘oyirxon
(Inolchiq) boshchiligida shaharda 20 ming suvoriy 
bor edi. Qamal arafasida unga yordam uchun 
Qoracha Hojib 
qo‘mondonligida yana 10 minglik qo‘shin kelib qo‘shilgan edi. 
Juvayniyning ma’lumotiga qaraganda, bu kuchdan tashqari Sul-
ton Muhammad 
«Lashkari berun»
deb atalgan 50 ming askar 
yuborgan. Natijada O‘tror shahrida dushmanga qarshi kuchli bir 
himoya quvvati tashkil bo‘lgan edi. Shunday bo‘lsa-da, o‘sha 
davr solnomachilarining naqliga qaraganda, mo‘g‘ullar shahar-
ni qamalga olishlari bilan mudofaachilar sarosimaga tushganlar. 
Qamalning dastlabki kunlaridayoq shahar hokimiyatining vakili 
Badruddin Amid, Safiy Aqra’ Hojib
boshliq sulton tomoni-
dan qatl etilgan O‘tror qozisining avlodlari mo‘g‘ullar tomoniga
o‘tib ketadilar.
Manbalarga ko‘ra, O‘tror qamali
 5 oy 
davom etgan. Mo‘g‘ullar 
shaharga oqib kiradigan ariqlarni ko‘mib tashlagan, manjaniq-
lardan shaharga qarata tosh, neft bilan to‘ldirilgan ko‘zachalar 
(piliklarini yondirib) irg‘itganlar, qo‘rg‘on tevaragida xandaqlar 
shox-shabba va tuproq bilan to‘ldirilgan, qo‘rg‘on devori osti- 
dan lahim (tunnel) qazilgan, daraxtlar kesib ulama shotilar ya-
salgan va devorga tiklangan.
O‘tror qamali davrida nafaqat qamaldagilar, balki mo‘g‘ullar 
ham katta talafot ko‘rganlar. Qamaldagilarning safi siyraklashib, 
oziq-ovqat tanqisligi kuchaygan. O‘tror mudofaasining eng og‘ir 
paytida 
Qoracha Hojib 
o‘z qo‘shini bilan shahar darvozasi-
dan chiqib, mo‘g‘ullarga taslim bo‘lgan. Biroq xiyonatkorlarni 
mo‘g‘ullar ham kechirishmagan. Ular 
Qoracha Hojib
va uning 
askarlarini qatl etishgan.
Shu asnoda o‘trorliklar shaharni mudofaa qilib, uni besh oy 
davomida o‘z qo‘llarida ushlab turadilar. Ayniqsa 
G‘oyirxon 
o‘zini Chingizxon savdogarlari va sarbonlarini o‘ldirishda ayb-
dor his qilib, so‘nggi nafasigacha dushmanga qarshi kurashadi. 
Uning askarlari ellik-elliktadan bo‘lib, qal’adan tashqariga chi-
qar va bosqinchilar bilan jang qilib, halok bo‘lardi. Chig‘atoy 
qo‘shini shahar devorlaridan raxnalar (tuynuklar) ochib, ichka-
riga yopirilib kirgan, aholisini shahristondan quvib chiqarib
shaharni talaganlar. 
G‘oyirxon
boshliq mudofaachilarning bir qismi O‘tror arki-

---

95
ga joylashib olib, mudofaani yana bir oygacha davom ettiradilar. 
Chig‘atoyzodalar qanday bo‘lmasin, G‘oyirxonni qo‘lga tushi-
rishga ahd qiladilar. Oqibat u qurshovga olinib, asirga tushiri- 
ladi va Samarqandga olib borib, qiynab o‘ldiriladi.