“Oʻzbekiston tarixi” fanidan

«Qosimovchilik»
-1929-1930 yillarda sovetlar rejimi tomonidan milliy kadrlarni, 
ziyolilarni qatag’on qilish maqsadida ataylab uyushtirilgan navbatdagi uydirmasi edi.
1929 yilning ikkinchi yarmida O’zSSR Oliy Sudining raisi Sa’dulla Qosimov qamaladi. 
Bolsheviklar hukumatining jazo organlari tomonidan «to’qib chiqarilgan» ayblov asosida bu 
ishga ataylab siyosiy beriladi. «Qosimovchilar» «respublikadagi millatchi tashkilotlar bilan 
aloqa qilganlikda» ayblanganlar. 
Staxanovchilik
. SHo’rolar davridagi industirlashtirish jarayonida mehnatkashlarni 
sanoatlashtirishga kengroq jalb etish maqsadida tashkil etilgan ommaviy sotsialistik musobaqa. 
1935 yil avgustda Donbassdagi «TSentralnaya-Irmino» shaxtasining ko’mir qazuvchisi 
A.G.Staxanov o’z mehnatini yangicha tashkil etib, bir smenada 102 tonna ko’mir qazidi va o’sha 
vaqtdagi normani 14 hissa ortig’i bilan bajardi. Bu ko’mir qazishda jahonda misli ko’rilmagan 
rekord bo’ldi. Uning ketidan boshqa shaxtyorlar va boshqa sanoat tarmoqlarida ishlovchi 
mehnatkashlar anashunday zarbdor mehnat samaralarini qayd qila boshladilar. Lekin 
staxanovchilik harakati bora bora rasmiyatchilikka aylana bordi. Oshirib ko’rsatishlar, qo’shib 
yozishlar avj oldi. Aksariyat hollarda moddiy boylik yaratuvchilar zo’r berib qilgan mehnatlari 
samarasidan manfaatdor bo’lmadilar. 
Totalitarizm
(lot. 
Totalis 
–butun, 
hammasi, 
to’la)-davlat 
boshqaruvining 
g’ayridemokratik shakllaridan biri bo’lib, unda jamiyat hayotining barcha sohalari ustidan davlat 

---

hokimiyat organlari to’liq nazorati o’rnatiladi. Siyosiy erkinliklar bo’g’ilib, ommaviy axborot 
vositalariga tsenzura (davlat nazorati) o’rnatiladi. Erkin fikr ta’qiqlanadi va qatag’on qilinadi. 
Byurokratiya
(fr. bureau – yozuv stoli, ish kabineti, devonxona. yunon. kratos – qudrat, 
hokimiyat) –davlat va jamiyatni xalqdan ajralgan holda u bilan hisoblashmasdan ma’muriy 
buyruqbozlik yo’li bilan boshqarish usuli. Byurokratik boshqaruvda xalqqa berilgan va’dalar 
faqat qog’ozda qolib ketib, u hech qachon amalda bajarilmay qoladi. Ana shu qog’ozbozlik va 
to’rachilik ma’muriy boshqaruv tuzilmalardan tortib ijtimoiy-iqtisodiy hayotning barcha 
jabhalariga kirib boradi. Hukumat va yuqori tashkilotlarning buyruq-ko’rsatmalari amalda 
bajarilmagan bo’lsa ham qog’ozda bajarilgan qilib ko’rsatiladi. Qog’ozda aks ettirilgan 
ko’rsatkichlar va yutuqlar hayotga tadbiq etilmaydi. 
Sobiq SHo’rolar davlatida byurokratizm bu kapitalistik jamiyatga xos xususiyat, sotsialistik 
tuzumda byurokratizmga yo’l qo’yilmaydi deb balandparvoz shiorlar ilgari surilgan bo’lsa-da, 
byurokratiyaning asl ko’rinishlari aynan sho’rolar jamiyatida gullab yashnadi. 
SHovinizm
(frantsuzcha «chauvinisme»)-millatchilikning keskin ko’rinishlaridan biri, bir 
millatning ikkinchisidan ustun qo’yish. SHovvinistik siyosat millat yoki xalqlar o’rtasida o’zaro 
dushmanlik munosabatlarini keltirib chiqarishga qaratilgan siyosat shovinistik siyosat deb 
yuritiladi.
Ateizm
(fr. «theos» xudo, gr. «a» inkor yuklamasi). -Xudosizlik, xudoni inkor etish. 
Marksizm-leninizm g’oyalariga ko’ra xudoning mavjudligini inkor etish. Sobiq sho’rolar davrida 
kommunistik partiya tomonidan ommoviy ravishda targ’ib qilingan g’ayriinsoniy ta’limot. 
Ma’lumki, din dunyo, inson, mavjudodlarning kelib chiqishini, hayotning mazmuni va 
ma’nosini, insonning yashashdan maqsadlari kabi savollarga javob beruvchi dunyoqarash shakli 
xisoblanadi.
SHo’rolar davrida dinga qarshi olib borilgan xuruj va xujum, tashviqot va targ’ibot oxir-
oqibatda, istibdodchilar kutgan natijani bermadi va din faqatgina qoloqlikning, savodsizlikning, 
fan yutuqlarini bilmaslikning natijasi deyish nihoyatda yuzaki fikr ekanligini, din inson 
tafakkuri, madaniyati, ma’naviyati, ruhiyati, kundalik hayoti bilan juda murakkab 
bog’langanligini ko’rsatdi. Din har bir jamiyat, davlat va mamlakatning madaniy, ma’naviy, 
ruhiy hayotida hamma vaqt ma’lum o’rinni tutgan va bundan keyin ham shunday bo’lib koladi. 
Darhaqiqat, bugungi Amerika Qushma SHtatlarining milliy volyutasi-dollarning orqa tomoniga
«In god wee trust» -ya’ni «Biz xudoga ishonamiz» degan so’zlar yozib qo’yilgan.