“O’zbekiston tarixi” fanidan ma’ruzalar kursi

"ahloqul-muxsinin"
(yaxshi hulqlar) kitobini o’qib o’tirar 
va bu asar go’zal insoniy fazilatlar ta’rifidan hikoya qilar ekan. U davrlarda 
nohaq ayblanib mushtipar momo singari fojeali qismatga duchor bo’lganlar 
ko’plab uchrardi. Bunday hollardan sarosimaga tushgan odamlar avvalgidek 
kitobxonlik nari tursin, hatto eski kitoblarni qo’lga olishdan uni uydaasrashdan 
ham xadiksiraydigan bo’lib qolgandilar. (Karalsin: M.Sodiqov. Erksevar, 
hurriyatparvar el vorislarimiz, t., "Kamalak", 1992, 38-bet). 
Bu xildagi bedodliklar, battolliklar orqasida xalqimizning Qadim 
Qadimdan, avlodlar oshaavaylab, saqlanib, asralib kelingan ko’plab nodir 
ma’naviy qadriyatlari, milliy udumlari, urf odatlari zavol topdi, yemirildi, 
odamlarning esa muteligi, ma’naviy, ruhiy majruxligi kuchayib bordi.Biroq 
shuni alohida ta’kidlash joizki, Stalincha mudxish yillarda ham o’z iymon-
e’tiqodini sotmagan, o’z fikridan qaytmagan, o’z g’oyasiga sodiq bo’lgan 
yurtdoshlarimiz ko’p edi. Ularning tirik qolganlari mustaqilli-gimizga 
erishishimizga o’z hissalarini qo’shdilar va qo’shmoqdalar. 
 
7.Ikkinchi jahon urishi. Xo’jalik va ijtimoiy hayotning xarbiy izga 
solinishi.
Insoniyat juda ko’plab urushlarni boshidan kechirgan bo’lib, bular ichida 
eng dahshatlisi, 50 milliondan ortiq kishining yostig’ini quritgan, XX asr 
fojiasi bo’lmish ikkinchi jahon urushidir. Olti yil (1939 yil sentyabr — 1945 yil 
sentyabr) davom etgan bu urush yer sharining 80% aholisi joylashgan xududni, 
61ta mamlakatni o’z ichigaqamrab oldi. 
Ikkinchi jahon urushini butunjahon kommunistik imperiyasini 
tuzishgaqaratilgan sovet davlati hamda Germaniya va Yaponiya kabi agressiv 
kuchlarning dunyogahukmron bo’lish uchun intilishlari keltirib chiqardi. 
Urushning asosiy aybdorlari jahonga hukmronlik qilish da’vosi bilan 
maydonga chiqqan Adolf Gitler va Iosif Stalin yurgizgan agressiv siyosat 
bo’ldi. Frantsiya vaAngliya siyosiy yetakchilarining javobgarligi shundan 
iborat bo’ldi. Bu esa, Ikkinchi jahon urushining boshlanishi uchun asos 
bo’lib xizmat qildi.1939 yil 23 avgustda Germaniya bilan 10 yil muddatga 
o’zaro hujum qilmaslik to’g’risidagi shartnomasi ularning javobgarliklarini 
tashkil 
qiladi. 
Sovet-german 
bitimining 
maxfiy 
qo’shimcha 
bayonnomasiga ko’ra, Germaniya bilan SSSR ta’sir ko’rsatish doiralarini 
bo’lib olishgan edi. Eng so’nggi tarixiy tadqiqotlar «avgust bitimi» mamlakat 
havfsizligini mustahkamlab, sovet-german urushining emas, balki ikkinchi 
jahon urushini vaunga SSSRning tortilishini tezlashtirgan hujjat bo’lganligini 
ko’rsatadi. Chunki, Germaniya davlatining ham, sovet davlatining ham 
strategik maqsadlarini aks ettirgan bu shartnomagamuvofiq Germaniya bilan 
SSSR Polshaga bir vaqtdaqo’shin kiritishlari lozim bo’lgan. Shunga ko’ra 
1939 yil 1 sentyabrda fashistlar Germaniyasi Polshaga bostirib kirdi. 3 

---

198 
sentyabrda esa Angliya va Fransiya Germaniyaga urush e’lon qildilar va 
ikkinchi jahon urushi boshlandi. Gitler jahon jamoatchiligi ko’z o’ngida 
halokatli urush yong’inining asosiy aybdori bo’lib namoyon bo’ldi. Stalin esa 
aynan shuni kutgan edi. U sovet qo’shinlarini 17 sentyabrdagina Polsha 
hududlariga kirita boshladi va Sharqiy Yevropaning xaloskori sifatida g’arbiy 
Belorusiya yerlarini bosib olib, keyinroq rasmiy ravishda SSSRga qo’shib 
oldi. 194l yil 22 iyun yakshanba kuni tongotarida avgust shartnomasini 
buzib, fashistlar Germaniyasi SSSR gahujumboshladi. Germaniya bilan 
uning 
ittifoqchilari 
Italiya, 
Finlandiya, 
Vengriya, 
Ruminiya, 
Bolgariyaham Sovet Ittifoqiga qarshi urushga kirdilar. Urushning 
dastlabki kunlaridanoq butun mamlakatda bo’lganidek O’zbekistondaham