O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

Quymabop 
АЛ2  (10...13%  kremniy,  qolgani  -  alyuminiy)  markali  siluminning 
korroziyabardoshligi  va  qolipga  quyilish  xossalari  yaxshi  bo‟lganligidan  undan    har  xil  detallar 
(qopqoqlar, kojuxlar, barabanlar, ...) tayyorlanadi.       
Tarkibida  12%  kremniy  bo‟lgan  evtektoiddan  keyingi  modifikatsiyalanmagan  siluminning 
strukturasi  yirik  tuzilishga  ega  bo‟lgan 

  +  Si  tarkibli  evtektika  bilan  kremniyning  qoramtir  rangda 
ko‟rinadigan  ninasimon  kristallaridan  iborat  (16.4-rasm,  a).  Bu  strukturalar  qotishmaning  plastikligini 
pasaytiradi. 

–faza – kremniyning alyuminiydagi qattiq eritmasi. 
Silumin  natriy  bilan  modifikatsiyalansa  (holat  diagrammasi,  16.5-rasm)  uning  krstallanishida 
o‟zgarishlar  sodir  bo‟ladi  (16.4-rasm,  b),  ya„ni  12%  kremniyli  silumin  evtektoidgacha  bo‟lgan 
qotishmaga aylanadi, uning strukturasi oqish rangli plastik 

 – faza bilan qoramtir rangli mayda donali 
evtektikadan  iborat  bo‟ladi  (16.4-rasm,  b).  Qotishmaning  plastikligi  va  puxtaligi  oshadi.  Masalan,  
modifikatsiyalanmagan АЛ2 markali silumin uchun δ
в
=14 kgs/mm
2
, δ=3% bo‟lsa, modifikatsiyalangan 
silumin uchun esa δ
в
=18 kgs/mm
2
, δ=8% ga teng. 
 
 
 
    
 
а)                                                           б) 
 
16.3-rasm. a) ЛС59-1 markali quymakorlik latunining mikrostrukturasi. Qotishmaga temir - xloridning 
xlorid kislotasidagi eritmasi bilan ishlov berilgan, x200; 
б)  Бр.010  markali  qalayli  bronzaning  mikrostrukturasi.  Qotishmaga  temir  xloridining  xlorid 
kislotasidagi eritmasi bilan ishlov ishlov berilgan, x100. 
 

---

 
 
 
264 
 
        
 
 
16.4-rasm.  АЛ2  markali  siluminning  mikrostrukturasi:  a-modifikatsiyalanmagan  silumin;  b-
modifikatsiyalangan  silumin.  Qotishmaga  vodorod  xlorid  kislotasining  suvdagi  eritmasi  bilan  ishlab 
berilgan, x200 
 
 
 
 
 
 
 
 
16.5-rasm. Alyuminiy – kremniy sistemasi qotishmalarining holat diagrammasi 
 
 
 
 а)                                                                  б) 
 
16.6-rasm.  a)  Д1  markali  duralyuminiyning  suvda  toblanib,  eskirtirilgandan  keyingi  strukturasi. 
Qotishmaga vodorod ftorid kislotasining suvdagi eritmasi bilan ishlov berilgan, х200; 
б) Б83 markali qalayli babbitning mikrostrukturasi. Qotishmaga azot kislotasining etil  
spirtidagi 4% li eritmasi Bilan ishlov berilgan, х100.