O’zbekiston resublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 Yordamchi o’tish – texnologik amalning tugallangan qismi bo’lib, ishchi va 

dastgoh harakatlaridan tashkil topib, binobarin, sirtlarning shakli, o’lchamlari  va 

Texnologik  amal  (TA)  deb,  –  bitta  ishchi  joyda  uzluksiz 

bajariluvchi  texnologik  jarayonning  tugallangan  qismiga  aytiladi. 

(GOST 14.301–83)  

 

 

---

sifati  o’zgarishi  bilan  bog’liq  bo’lmay,  ammo  texnologik  o’tish  uchun  zarur 

bo’lgan harakatlarga tushuniladi. 

Masalan: tanavorlarni o’rnatish, keskich asboblarni almashtirish va  h. k. lar 

kiradi. 

 Ishchi  yurish  –  texnologik  o’tishning  tugallangan  qismi  bo’lib,  keskich 

asbobning  tanavorga  nisbatan  bir  marta  siljishidan  tashkil  topib,  tanavorning 

shakli, o’lchamlari, yuzalar tozaligi yoki xossalari o’zgarishiga tushuniladi. 

 Yordamchi yurish – texnologik o’tishning tugallangan qismi bo’lib, keskich 

asbobning  tanavorga  nisbatan  bir  marta  siljishidan  tashkil  topib  tanavorning 

shakli, o’lchamlari, yuzalar tozaligi yoki xossalari o’zgarishi kuzatilmasdan, lekin 

ishchi  yurishni  bajarish  uchun  zarur  bo’lgan  harakatga    tushuniladi.  Buni  salt 

yurishlar desa ham bo’ladi. 

O’rnatish – texnologik amalning qismi bo’lib, ishlov beriluvchi tanavorlar 

yoki  yig’iluvchi  yig’ilma  birliklarning  moslamaga  o’zgarishsiz  mahkamlangan 

holatiga tushuniladi. 

Texnologik amallar, bir yoki bir necha o’rnatuvlarda bajarilishi mumkin. 

Masalan:  tokarlik  dastgohida  po’lat  valikni  uch  quloqli  patronga  o’rnatib 

bitta tarafiga ishlov berib bo’lgandan keyin uni bo’shatib, birinchi ishlov berilgan 

tomoni  bilan  uch  quloqli  patronga  qaytadan  o’rnatib,  ikkinchi  tomoniga  ishlov 

berilib,  TA  tugatilsa,  TA  ikkita  o’rnatuvda  bajarilgan  hisoblanadi  va  h.k.  Yo’ni, 

TA bitta, ikkita va birnecha o’rnatuvlarda bajarilishi mumkin.  

Ishchi  joy  –  Mehnat  predmetlari  joylashgan  korxona  strukturasining 

elementar  bo’lagi  (u  erda  ishni  bajaruvchilar,  ular  tomonidan  ishlatiluvchi 

texnologik  asbob-uskunalar,  konveyerning  qismi,  vaqtinchalik  uskunalar,  yuk 

ko’taruvchi kranlar joylashtiriladi), 1.1–rasmga qarang (GOST 14.004–83). 

 

---

 

1.1-rasm. Ishchi joy sxemasi: a)- tokarni; b)- chilangarni. 1-dastgoh (verstak), 2-asbob-

uskuna shkafi, 3- ishchi, 4- tahta panjara, 5- stol,   6-yashik, 7-shkaf,  8-kran.