|
1. Internet texnologiyalari. Internet paydo boʻlishi bilan istalgan axborotni zamon va makoniga bogʻliq boʻlmagan holda olish imkoniyati yaratildi. Bunday imkoniyat uning juda yuqori tezlikda rivojlanishiga sabab boʻldi.
Internet komponentalarining jahon boʻyicha nomarkazlashuvi nati- jasida uning koʻlamini aniq tasavvur qilish qiyin. Internet xizmatidan foydalanadigan kompyuterlarning soni 1995-yil oʻrta hisobda 30 millionni tashkil etgan boʻlsa, bugungi kunga kelib bu son milliarddan oshib ketdi.
Internet resurslfini har xil koʻrinishdagi axborotlar tasjil etadi. Ulardan foydalanish Internetning har xil xizmatlari yordamida amalga oshiriladi. Mavjud xizmatlarni bilish, konkret xizmatlarga murojaat qila bilish va qoʻyilgan masalani yechish usullarini toʻgʻri tanlash tarmoqsa ishlash samarasini belgilaydi.
Internetning keng miqyosda foydalanadigan xizmatlarini quyidagilar tashkil etadi:
-axborot uzatish tarmoq tizimlari (GʻTR, Gorher);
-axborot qidirish tizimlari ( Uahoo, Uandex, Goog1e, Rambler va b.);
-kommuiikatsion xizmat, telekonferensiyalar (Ye-mail, Usenet, Netmeeting va b.);
-interaktiv xizmat, bloglar;
-multimedia va informatsion tizimlar (World Wide Web) va b.
FTP (File Transfer Protocol) fayllarni uzatish protokoliga asoslangan axborot xizmati internetda birinchi yaratilgan tizimlardan hisoblanadi. Bu xizmat FTP - dasturidan foydalangan holda masofadagi kompyuterga ulanib, kirish mumkin boʻlgan fayllar roʻyxati bilan tanishadi, hamda ulardan oʻz kompyuteriga nusxa koʻchiradi. FTP tarmoq boʻyicha istalgan shakldagi ( matn, tasvir, bajariluvchi dastur, tovush yozilgan v.x.k.) fayllarni yuborishi (joʻnatishi) mumkin. Internetda turli xildagi qidirish tizimlari yaratilgan boʻlib, bu tizimlarning asosiy maqsadi kerakli axborotlarni oson va qulay usulda topib berishdir. Elektron quti (pochta) aniq kompyuter adresi boʻyicha bir-biridan turli xil masofada boʻlgan foydalanuvchilar orasida tez ulanish va axborotlar bilan almashish imkoniyatini beradi. Internetdagi "Telekonferensiya" tizimi tarqoq holda joylashgan koʻp foydalanuvchilarni oʻzaro uzluksiz “muloqot” qilishi uchun moʻljallangan. Aholining davlat boshqaruvida yanada faol ishtirok etishi uchun shart- sharoitlar yaratish hamda davlat organlari faoliyatining ochiq-oshkoraligi darajasini opshrish maqsadida Internet tarmogida har xil koʻrinishdagi interaktiv xizmatlar joriy etilgan.
Interaktiv davlat xizmatlarini koʻrsatish shakllari quyidagilarni koʻzda tutadi:
-umumiy foydalaniladigan axborotni eʼlon qilish (tarqatish) - tegishli axborot tizimlari, shu jumladan Internet orqali davlat axborot resurslaridan foydalanish boʻyicha xizmatlarni amalga oshirish;
-elektron shakldagi xujjatlarning xar xil formulyarlaridan foyda- lanish imkoniyatini yaratish;
-ikki tomonlama axborot ayirboshlash mexanizmlarini joriy etish, yaʼni soʻrov boʻyicha qabul qshgash, tahlil va javob yuborishni oʻz ichiga oladigan idora xizmatlarini taqdim etish (buyurtmanomalar va murojaatlarni taqdim etish, ularni qayta ipshash, natijalarini taqdim etish yoki berish) va x. k.
Internet tarmogida foydalanuvchi blogini yaratishi va uning asosida oʻzi qiziqtirgan mavzu boʻyicha muzokaralar olib borishi mumkin. Hozirda Internet tarmogida aksariyat davlat rahbarlarining bloglari mavjud boʻlib, ularda oddiy fuqarolar ishtirok etishlari, keltirilgan maʼlumotlardan yaqindan tanishishlari hamda oʻz fikr va mulohazalarini bildirishlari mumkin.
Shuni alohida qayd etish joizki, bugungi kunda Internet tarmogi asosida elektron hukumat, elektron tijorat kabi korporativ axborot tizimlari keng rivojlanayapti, xalqaro iqtisodiy munosabatlar yoʻlga qoʻyilayapti, elektron biznes jarayonlari amalga oshirilayapti va x.k. Bunday tizimlarni yaratilishida Internet tarmogi maʼlumotlarni transportirovka qilish vazifasini oʻtaydi. Internet andozalariga asoslanib, tashkilotlarning (kompaniya va korporatsiyalarning) har xil koʻrinishdagi portallari yaratiladi. Ularning bosh sahifasi tashkilotga tegishli idoralarinrshg saytlari bilan bogʻlanadi. Foydalanuvchi Bosh sahifaga kirib, u orqali tegishli saytlar bilan tanishishi, maxsus parollar yordamida 0ziga tegishli maʼlumotlarga chiqishi mumkin va x.k. Keyingi avlod tarmoqlari (NGN - next generation network - seti sleduyushego pokoleniya (SSP)) - koʻp maqsadli universal tarmoq hisoblanib, telefon, kompyuter, video va multimedia axborotlarini "paket kommutatsiyasi" usulini qoʻllash asosida uzatishni amalga oshiradi. NGN tarmogʻi Internet va telefon tarmoqlarini qoʻshilishi natijasida yaratilgan boʻlib, ularning eng yaxshi imkoniyatlarini birlapggiradi. Tarmoqning umumlapggirilgan arxitekturasi 4.3.2 - rasmda keltirilgan54. Bunda xizmatlarni boshqarish sathining dasturiy va texnik qurilmalari har xil nuqtalarga dislokatsiya qilingan tarmoq resurslarini (Internet resurslarini, shu jumladan) keng miqyosdagi foydalanuvchilarga taqsim etilishini, yangi resurslarni yaratish va kerakli nuqtalarga joylashtirilishini boshqaradi hamda har xil turdagi xizmatlarni oʻzaro munosabatlarini taʼminlaydi. Transport tarmogini boshqarish sathi (Softswitch) har xil turdagi axborotlar oqimini transport tarmogida optimal tarqsimlanipshni boshqaradi. Paket kommutatsiyasiga asoslangan tayanch tarmoq har xil manbaalardan kelgan axborotlarni yagona andoza asosida kerakli manzillarga uzatilishini taʼminlaydi. Tarmoqga ulanish sathi har xil turdagi abonent terminallarini yagona andoza asosida ishlaydigan tayanch tarmoq sathiga ulash vazifasini bajaradi. Zamonaviy infokommunikatsion tarmogʻi bugunda faoliyat yuritayotgan telefon, Internet, radio, mobil va boshqa turdagi tarmoqlar asosida yaratiladi. Respublikamizda ushbu tarmoq yaratishning loyihasi yaratilgan. Bugunda u reja asosida bosqichma-bosqich yaratilayapti.
Softswitch - programmalashtirilgan kommutatsion markaz ATM/IP/MPLS - tarmoqsa
Softswitch - programmalashtirilgan kommutatsion markaz ATM/IP/MPLS - tarmoqqa axborot uzagash protokollari
Do'stlaringiz bilan baham: |
