O‘zbekiston respulikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

«Qosimovchilik»

-1929-1930  yillarda  sovetlar  rejimi  tomonidan  milliy  kadrlarni, 

ziyolilarni qatag’on qilish maqsadida ataylab uyushtirilgan navbatdagi uydirmasi edi.  

 

1929 yilning ikkinchi yarmida O’zSSR Oliy Sudining raisi Sa’dulla Qosimov qamaladi. 

Bolsheviklar  hukumatining  jazo  organlari  tomonidan  «to’qib  chiqarilgan»  ayblov  asosida  bu 

ishga  ataylab  siyosiy  beriladi.  «Qosimovchilar»    «respublikadagi  millatchi  tashkilotlar  bilan 

aloqa qilganlikda» ayblanganlar. 

Staxanovchilik

.  SHo’rolar  davridagi  industirlashtirish  jarayonida  mehnatkashlarni 

sanoatlashtirishga  kengroq  jalb  etish  maqsadida tashkil  etilgan  ommaviy  sotsialistik  musobaqa. 

1935  yil  avgustda  Donbassdagi  «TSentralnaya-Irmino»  shaxtasining  ko’mir  qazuvchisi 

A.G.Staxanov o’z mehnatini yangicha tashkil etib, bir smenada 102 tonna ko’mir qazidi va o’sha 

vaqtdagi normani 14 hissa ortig’i bilan bajardi.  Bu ko’mir qazishda jahonda misli ko’rilmagan 

rekord  bo’ldi.  Uning  ketidan  boshqa  shaxtyorlar  va  boshqa  sanoat  tarmoqlarida  ishlovchi 

mehnatkashlar  anashunday  zarbdor  mehnat  samaralarini  qayd  qila  boshladilar.  Lekin 

staxanovchilik  harakati  bora  bora  rasmiyatchilikka  aylana  bordi.  Oshirib  ko’rsatishlar,  qo’shib 

yozishlar avj oldi. Aksariyat hollarda moddiy boylik  yaratuvchilar zo’r berib qilgan mehnatlari 

samarasidan manfaatdor bo’lmadilar. 

Totalitarizm

 

(lot. 

Totalis 

–butun, 

hammasi, 

to’la)-davlat 

boshqaruvining 

g’ayridemokratik shakllaridan biri bo’lib, unda jamiyat hayotining barcha sohalari ustidan davlat 

---

hokimiyat  organlari  to’liq  nazorati  o’rnatiladi.  Siyosiy  erkinliklar  bo’g’ilib,  ommaviy  axborot 

vositalariga tsenzura (davlat nazorati) o’rnatiladi. Erkin fikr ta’qiqlanadi va qatag’on qilinadi. 

Byurokratiya

  (fr.  bureau  –  yozuv  stoli,  ish  kabineti,  devonxona.  yunon.  kratos  –  qudrat, 

hokimiyat)  –davlat  va  jamiyatni  xalqdan  ajralgan  holda  u  bilan  hisoblashmasdan  ma’muriy 

buyruqbozlik  yo’li  bilan  boshqarish  usuli.  Byurokratik  boshqaruvda  xalqqa  berilgan  va’dalar 

faqat qog’ozda qolib ketib, u hech qachon amalda bajarilmay qoladi. Ana shu qog’ozbozlik va 

to’rachilik  ma’muriy  boshqaruv  tuzilmalardan  tortib  ijtimoiy-iqtisodiy  hayotning  barcha 

jabhalariga  kirib  boradi.  Hukumat  va  yuqori  tashkilotlarning  buyruq-ko’rsatmalari  amalda 

bajarilmagan  bo’lsa  ham  qog’ozda  bajarilgan  qilib  ko’rsatiladi.  Qog’ozda  aks  ettirilgan 

ko’rsatkichlar va yutuqlar hayotga tadbiq etilmaydi. 

Sobiq SHo’rolar davlatida byurokratizm bu kapitalistik jamiyatga xos xususiyat, sotsialistik 

tuzumda  byurokratizmga  yo’l  qo’yilmaydi  deb  balandparvoz  shiorlar  ilgari  surilgan  bo’lsa-da, 

byurokratiyaning asl ko’rinishlari aynan sho’rolar jamiyatida gullab yashnadi. 

SHovinizm

 (frantsuzcha «chauvinisme»)-millatchilikning keskin ko’rinishlaridan biri, bir 

millatning ikkinchisidan ustun qo’yish. SHovvinistik siyosat millat yoki xalqlar o’rtasida o’zaro 

dushmanlik  munosabatlarini  keltirib  chiqarishga  qaratilgan  siyosat  shovinistik  siyosat  deb 

yuritiladi.  

Ateizm

  (fr.  «theos»  xudo,  gr.  «a»  inkor  yuklamasi).  -Xudosizlik,  xudoni  inkor  etish. 

Marksizm-leninizm g’oyalariga ko’ra xudoning mavjudligini inkor etish. Sobiq sho’rolar davrida 

kommunistik partiya tomonidan ommoviy ravishda targ’ib qilingan g’ayriinsoniy ta’limot. 

 

Ma’lumki,  din  dunyo,  inson,  mavjudodlarning  kelib  chiqishini,  hayotning  mazmuni  va 

ma’nosini, insonning yashashdan maqsadlari kabi savollarga javob beruvchi dunyoqarash shakli 

xisoblanadi.  

 

SHo’rolar davrida dinga qarshi olib borilgan xuruj va xujum, tashviqot va targ’ibot oxir-

oqibatda, istibdodchilar kutgan natijani bermadi va din faqatgina qoloqlikning, savodsizlikning, 

fan  yutuqlarini  bilmaslikning  natijasi  deyish  nihoyatda  yuzaki  fikr  ekanligini,  din  inson 

tafakkuri,  madaniyati,  ma’naviyati,  ruhiyati,  kundalik  hayoti  bilan  juda  murakkab 

bog’langanligini  ko’rsatdi.  Din  har  bir  jamiyat,  davlat  va  mamlakatning  madaniy,  ma’naviy, 

ruhiy hayotida hamma vaqt ma’lum o’rinni tutgan va bundan keyin ham shunday bo’lib koladi. 

Darhaqiqat, bugungi  Amerika Qushma SHtatlarining milliy volyutasi-dollarning orqa tomoniga    

«In god wee trust» -ya’ni «Biz xudoga ishonamiz» degan so’zlar yozib qo’yilgan.