3
1-mavzu. “O‘zbekiston tarixi” fanining predmeti, uni o‘rganishning nazariy-
metodologik asoslari, manbalari va ahamiyati
REJA:
1.
O‘zbekiston tarixi predmeti.
2.
O‘zbekiston tarixini o‘rganishning metodologik asoslari va manbalari.
3.
Barkamol avlodni shakllantirishda Vatan tarixining ahamiyati.
Tayanch so‘z va iboralar:
Tarix fani predmeti. Metodologik tamo- yillar.
Dialektik metod. Ilmiylik. Xolislik. Tarixiylik. Ijtimoiy yonda- shuv. Vorisiylik. Milliy
Istiqlol g‘oyasi. Vatan tarixini davrlashtirish. Moddiy manbalar. Yozma manbalar.
Tarixiy xotira. Vatan tarixini o‘rganishning ahamiyati.
O‘zbekiston tarixi predmeti
Har qaysi mamlakat, har bir xalq qzining uzoq va betakror tarixiga ega
bqlganidek, O‘zbekistonning, qzbek xalqining tarixi ham boy va sermazmundir.
Qadim zamonlardayoq Turon, Turkiston deb e’tirof etilgan ona vatanimiz turli tarixiy
yozma va arxeologik manbalarga kqra Xitoy, Hindiston, Eron, Misr,
Rim kabi
qadimiy va buyuk mamlakatlar qatori dunyoda mashhurdir. Vatanimiz jahon
tarixining turli xalqlar, tsivilizatsiyalar tutashgan eng qaynoq, shiddatli
chorrahalaridan biri bqlib, bu zaminda mahalliy aholining fors, hind, xitoy, yunon,
arab, rus xalqlari bilan ma’lum darajada
aralashchuvi sodir bqlgan, ularning
madaniyati, fani, san’ati va umuman turmush tarzi bir-biridan bahra olgan,
mushtaraklashgan.
Tariximiz ildizlari necha-necha ming yillarga borib taqaladi. O‘zbekiston
xalqining boy va qadimiy davlatchilik tajribasi bor. Hozirgi O‘zbekiston hududida
dastlabki mustaqil davlat tuzilmalari miloddan avvalgi birinchi ming yillik
boshlaridayoq paydo bqlib, qariyb 3000 yil davomida takomillashib borgani va dunyo
davlatchiligi rivojida eng yuksak darajaga kqtarilgani jahonga ma’lum.
Vatanimiz tarixi qzbek xalqining jahon tarixi va madaniyati xazinasiga ulkan hissa
qqshganligidan guvohlik beradi. Buyuk
bobolarimiz - Al-Xorazmiy, Farobiy, Al-
Farg‘oniy, Ibn Sino, Beruniy, Al-Buxoriy, At-Termiziy, Bahouddin Naqshband,
Ahmad Yassaviy, AmirTemur, Mirzo Ulug‘bek,
Alisher Navoiy, Bobur va boshqa
yuzlab allomalarimiz bilan nafaqat qzbeklar, butun turk dunyosi, qolaversa, butun er
yuzi xalqlari faxrlanmoqdalar.
Ajdodlarimiz barpo etgan Samarqand, Buxoro, Xiva kabi kqhna shaharlar bugungi
kunda jahon miqyosidagi ziyoratgohiga aylangan. O‘zbekistonga tashrif
buyurayotgan xorijiy davlat va jamoat arboblari, ziyoratchilar bu shaharlarni, ulardagi
ajoyib tarixiy, milliy me’morchilik majmualari va yodgorliklarni kqrib,
ularda
mujassamlashgan xalq ustalarining iste’dodi va yuksak badiiy mahoratiga qoyil
4
qolib, ularga tahsinlar qqimoqdalar, tazim qilmoqdalar. Muqaddas erimiz orqali
qtgan Buyuk ipak yqli Osiyo va Evropadagi xalqlar va mamlakatlarni bir-biriga
bog‘lab turgan, xalqaro hamkorlikka xizmat qilgan.
Ana shunday qadimiy va buyuk mamlakat tarixini, tabarruk zaminimizda necha-
necha
ming yillar davomida yashab, kurashib, ijod qilib kelayotgan xalqimiz
qtmishini «O‘zbekiston tarixi» fani qrgatadi.
Tarix - arabcha sqz bqlib, «tadqiq etish», «tekshirish», «voqealar haqida aniq
hikoya qilish» ma’nolarini anglatadi. Tarix insonlar haqidagi, ularning uzoq
qtmishdan bizgacha etib kelgan hayotiy tajribasi haqidagi fandir.
«O‘zbekiston tarixi» fanining predmeti xalqimizning eng qadimgi zamonlardan to
hozirgi kunlargacha bosib qtgan uzoq
va murakkab tarixiy yqlini, ijtimoiy-siyosiy,
iqtisodiy, madaniy va ma’naviy hayotini holisona qrganishdan, tushuntirishdan
iboratdir.
O‘zbekiston tarixi ajdodlarimizning yashash uchun kurash, uzluksiz mehnat
tufayli takomillashib borish va hozirgi odamlar darajasiga kqtarilish jarayonini, dini,
yozuvi, ilm-fani, adabiyot va san’atini yoritadi. Vatanimiz
tarixi qzbeklarning xalq,
millat bqlib shakllanish jarayonini, ajdodlarimiz qoldirgan boy ma’naviy merosni,
davlatlarning tashkil topishi va ularning ichki va tashqi siyosatini qrgatadi. Vatanimiz
tarixi xalqimizning ma’lum bir davrlarda boshqa davlatlarga qaram bqlib
qolganligini, qaramlik azobining naqadar ayanchli, mashaqqatli bqlganligini,
ajdodlarimizning ajnabiy bosqinchilarga qarshi mustaqillik va ozodlik uchun
kurashini va bunda mardlik, jasorat kqrsatgan xalq qahramonlari va davlat arboblari
faoyatlarini keng rejada qrgatadi.
«O‘zbekiston tarixi» fani xalqimizning mustaqil taraqqiyot yqliga kirishi,
mustaqillik
yillarida milliy, huquqiy davlatchilik qurilishi, demokratik, fuqarolik
jamiyat qurish, erkin bozor iqtisodiyotini yaratish jabhalaridagi faoliyatini qrgatadi.
«O‘zbekiston tarixi» fani xalqimiz tarixini haqqoniy tasvirlovchi, aks ettiruvchi
kqzgu, ijtimoiy, siyosiy, tarbiyaviy, ma’naviy saboqlar majmuasidir.
