O‗zbekiston respublikasioliy va o‗rta

Shu jihatdan ham, mehmon hamda mezbon oldiga etiket quyidagi 
talablarni qo‗yadi: 

 
Mehmon  uchun  joyni  to‗g‘ri  tanlash  bu  –  ularni  kamroq  bezovta  qiladigan 
hamda  ular  uchun  qulay  bo‗lgan  joydir.  Ya‘na  e‘tiborli  joy  uy  egasini  chap 
yoki o‗ng tomonida ham bo‗lishi mumkin. 

 
Uy  bekalari  stol  chekkasida,  ba‘zi-ba‘zida  oshxonadan  xabar  olib  kelish 
uchun chiqishga qulay bo‗ladigan joyda o‗tiradi.  

 
Uchrashuv  tashkilotchisi  va  uy  egasining  vazifasi  mehmonlarda  do‗stona 
munosabat hamda yaxshi kayfiyatni vujudga keltirishdir.  

 
Stolga  o‗tirgach  gavdani  to‗g‗ri  tutishga  harakat  qilmoq  lozim.  Stulda 
cho‗zilmasdan, bir oz suyangan holda o‗tirgan ma‘qul. 

 
Mehmonlarni  yashash  tarzi,  yoshi,  faoliyatiga  qarab  dasturxon  uchun  mebel 
jihozini  tanlagan  ma‘qul:  agar  xontaxta  o‗tirishga  o‗rgangan  mehmonlar 
ko‗pchilikni tashkil qilsa, ko‗p hollarda qarindoshlarni kutganda, xontaxtadan 
foydalangan  yaxshi.  Ishxonadan,  yoshlar,  umuman  xontaxta  atrofida 
o‗tirishga o‗rganmagan mehmonlar uchun stol yaxshi. Albatta bunda moddiy 
imkoniyatlar  ham  nazarda  tutiladi.  Agar  sharoitingiz  bo‗lmasa,  qariyalarga 
yumshoq kursi taklif qilgan ma‘qul. 

 
Tirsak stolga qo‗yilsa, yonveridagilarga xalaqit beradi.  

 
Likopchaga haddan tashqari egilib ovqatlanilmaydi. 

 
Sochiqni tizzaga yoyib olgan ma‘qul. Qo‗l va lablarni qog‗oz salfetkalar bilan 
artgan yaxshi.  

 
Ovqatlanib bo‗lgandan so‗ng sochiq stolga qo‗yiladi.  

 
Ovqatni uy bekasining o‗ng tarafida o‗tirgan ayoldan boshlab uzatiladi. 

 
Ovqatni sizga yoqmagani yoki to‗g‗ri kelmasligini bahona qilib taomdan voz 
kechilmaydi.  Raddiya  zarur  bo‗lsa,  uzoq  tushuntirishlarsiz,  odob  bilan  buni 
bajarish lozim. O‗zbeklarda nomiga qoshiqni og‗izga olib, tashakkur bildirib 
qo‗yiladi.  

 
Agar  qoshiq  yoki  sanchqini  tushirib  yuborsangiz,  uni  olishga  harakat 
qilmaslik  kerak.  Boshqa  tozasini  so‗rash  joiz.  Ovqatlanayotgan  paytda 
sanchqini chap, pichoqni o‗ng qo‗lda ushlaydilar.  

 
Kichik  barmoqni  yuqoriga  ko‗tarib,  qolgan  barmoqlar  bilan  qoshiq  yoki 
shunga  o‗xshash  narsalarni  ushlash  yaxshi  emas.  Qoshiqni  birovga 
uzatayotganda  o‗rtasidan  ushlagan  holda  berish  lozim.  Qo‗ldan  olganda  esa 
qoshiqni ushlaydigan joyidan oladi. 

 
Issiq  ovqatni  yo  ichimlik  puflab  ichilmaydi.  Chapillatib  eyilmaydi. 
Xo‗rrilatish  ham  adabsizlik  sanaladi.  Yaxshi  tarbiya  ko‗rgan  kishi  ovoz 

---

189 
 
chiqarmasdan, 
tinchgina, 
bamaylaxotir, 
shoshilmay 
va 
shalpaymay 
ovqatlanadi. 

 
Umumiy  ovqatdan  eng  katta  bo‗laklarni  olib  yyeyish  yaxshi  emas.  Faqat 
oldidan olib yegan ma‘qul.  

 
Og‗izni  to‗ldirib  yyeyish  yoki  katta  tishlamagan  yaxshi.  Ovoz  chiqarib 
yemaslikka harakat qilish, og‗izni yumib chaynash lozim.  

 
Dasturxonda  siz  uchun  kerak  bo‗lgan  narsaga  cho‗zilib  intilmay,  uzatib 
yuborishni iltimos qilish lozim.  

 
Og‗zingizni kuydirib olsangiz, ketidan sovuq suv ichib yuborish joiz. Bundan 
boshqacha harakatlar noo‗rin. 

 
Og‗zingizga tushgan nobop taom, qanchalik ko‗ngilni buzmasin, uni chaynab 
yutish shart. Imkon bo‗lmasa bildirmasdan, undan «qutulish» kerak. Og‗izdan 
faqat baliq qiltanoqlari yoki mevani danaklarigina chiqishi mumkin.  

 
Agar tuzdonda qoshiq topilmasa, tuzni pichoqni uchida olib ishlatish mumkin. 
Bunda pichoq albatta, quruq va toza bo‗lmog‗i darkor.  

 
Ovqatlanish vaqtinchalik to‗xtatilganida,  qoshiq  va  sanchqilar  asbobi kosani 
ustiga qanday ushlangan bo‗lsa shunday qo‗yiladi. Kosaning ustiga ushlagichi 
bilan  bir-biriga  parallel  qo‗yilgan  anjomlar  kosani  almashtirish  yoki 
yig‗ishtirib olish mumkin ekanligini bildiradi.  

 
Uy egasi hammadan oldin boshlab, hammadan keyin ovqatlanishni to‗xtatadi. 
Ayniqsa, agar u oxirgi taom bo‗lsa, boshqalar tugatishini kutib turish lozim.  

 
Dasturxon ustida chekilmaydi. Agar erkak kishi dasturxondan turishni istasa, 
ruxsat so‗raladi. 

 
Bayram  oldi  dasturxon  atrofiga  faqat  yoshi  kattaroq  bo‗lgan  bolalarni 
o‗tqizgan  ma‘qul.  Bunda  ular  barchadan  oldin  dasturxonga  qo‗l  uzatishlari 
joiz  emas,  hamda  kattalar  boshlab  bergandan  keyin  boshqalarni  taklif 
qilgandan so‗ng taomni boshlagan ma‘qul.  

 
Bundan tashqari, kattalar bilan dasturxon atrofida o‗tirgan bolalar madaniyatli 
bo‗lgan kattalar kabi umumiy qoidalarga bo‗ysungan holda o‗zlarini tutishlari 
lozim.  

 
Mehmonlar  kelgandan  so‗ng  mezbon  televizorni  o‗chirib  qo‗ygan  ma‘qul. 
Faqat  ba‘zi  holatlardagina  mehmonlarga  barcha  yig‗ilgunga  qadar  qiziqarli 
ko‗rsatuvni  ko‗rishni  tavsiya  yetish  mumkin.  Mehmonlar  bu  taklifingizga 
nisbatan e‘tiborsizlik bildirsalar, bu fikrdan qaytgan ma‘qul.  

 
Uy 
bekasi 
kunini 
oshxonada 
o‗tkazmasligi 
kerak. 
Oldindan 
mehmondorchilikka  tayyorlanib  qo‗yish  lozim.  Mehmonlar  bilan  bir  oz 
o‗tirish darkor.  

 
Idish yuvishni keyinga qo‗yish kerak. Bunday paytlarda unga dugonasi, yoqin 
qarindoshi yoki turmush o‗rtog‗i yordam berishi mumkin.  

---

190 
 

 
Uyga  mehmonlar  tashrif  buyurganlarida  uzundan-uzun  telefon  suhbatlarini 
qurish.  Uy  egalari  dasturxon  atrofida  nafaqat  tashkiliy  jihatdan,  balki 
munosabat olib borish jihatdan ham ustamon bo‗lishlari lozim.  

 
Ular  biror  bir  o‗tirganlarning  befarosatligi  tufayli  vujudga  kelgan  noqulay 
holatlarga  barham  bergan  holda,  hajviyalarni  haddan  tashqari  chegaradan 
chiqmasligini ham kuzatib turishlari kerak.  

 
Ular mehmonlarning har biriga alohida e‘tibor bilan qarashlari lozim.  

 
Uy bekasi tomondan tayyorlangan taomni tanqid qilish mumkin emas. Biroq 
maqtash – shart.  

 
Dasturxon atrofida kasalliklar va ko‗ngilsiz narsalar haqida gapirilmaydi.  

 
Sizdan  uzoqroq  joylashib  olgan  odam  bilan,  suhbat  olib  bormang,  unga 
yaqinroq o‗tirib olish imkoniyatini kutish mumkin. 

 
Qiziqarsiz  va  boshqalarga  tushunarsiz  bo‗lgan  mavzularni  chetlab  o‗tgan 
ma‘qul.  

 
Kyetishdan avval yaxshi mehmondorchilik va qiziqarli o‗tkazilgan vaqt uchun 
uy egalariga minnatdorchilik bildirib qo‗yishni kanda qilmaslik lozim.  

 
Boshqalardan  avvalroq  turib  ketmoqchi  bo‗lsangiz,  bildirmasdan  chiqib 
kyetishga harakat qiling. Uy egalaridan uzr so‗rab xayrlashiladi.  

 
Mehmondorchilikda  yarim  tungacha  qolib,  o‗tirib  qolmang.  Ayniqsa  agar 
mezbonlarning farzandlari bo‗lsa.  

 
Mehmonlar ketgandan so‗ng xonani kuzatib chiqib, imkon qadar tartib bilan 
yig‗ib qo‗yish lozim.