O‗zbekiston respublikasioliy va o‗rta


Kasb egalari quyidagilarni bilishi lozim hisoblanadi



Download 1,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/309
Sana11.01.2022
Hajmi1,82 Mb.
#352721
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   309
Bog'liq
этика ва этикет Дарслик

Kasb egalari quyidagilarni bilishi lozim hisoblanadi: 
1.
 
Har qanday kasb egasi qasamyodini buzmasligi va unga amal qilishi va kasbiy 
mohir ustasi bo‗lishi zarur. 
2.
 
XVI asrda: har bir soha mutaxassisi o‗z sohasi bilan bir qatorda uchta kasbga  - 
diniy, tibbiyot va qonunlarni bilishi lozim bo‗lgan. 
3.
 
XIX asrda: yangi kasblar paydo bo‗lgan va eski kasb mutaxassislariga kattaroq 
hurmat qilishgan. 
Professional etika va etiket  fani umumkasbiy fanlar guruhiga kiritilgan. Bu fan 
bo‗lajakda har tomonlama yetuk mutaxassislarni tayyorlashda katta ahamiyatga ega. 
Ushbu  fan  materiallari  bo‗yicha  bo‗lajak  mutaxassislar  muvaffaqiyatli  faoliyat 
ko‗rsatish  uchun  zaruriy  umumiy  va  kasbiy  axloqiy  qoidalarni  va  me‘yorlarni 
o‗rganadilar. Ushbu fanning mutaxassislar tayyorlashdagi o‗rni ana shulardan iborat. 
  Tabiatda  bironta  voqea  o‗z-o‗zidan  sodir  va  bironta  narsa  o‗zicha  paydo 
bo‗lmaydi. Voqealarning sodir va narsalarning paydo bo‗lishi bir-birlari bilan bog‗liq 
bo‗ladi.  Fanlar  ham  o‗z-o‗zidan  vujudga  kelmaydi.  Bir  fan  boshqa  fandan  ajralib 
chiqishi  yoki  bir  nechta  fanlar  o‗rtasida  paydo  bo‗lishi  mumkin.  Shuning  uchun 
Professional etikava etiket o‗quv fani  o‗quv rejasining boshqa fanlaridan ajratilgan 
holda  o‗qitiladi  deyish  xato  bo‗ladi,  chunki  u  dinshunoslik  falsafa,  ruhshunoslik 
(psixologiya),  sotsiologiya,  madaniyatshunosli  iqtisodiy  geografiya  va  ekologiya, 
sayyohlarga  xizmat  ko‗rsatish  hamda  servis  xizmatlarini  tashkil  yetish  kabi  fanlar 
bilan  o‗zaro  bog‗liq.  Ushbu  darslikda  Professional  etikava  etiket  fanining 
dinshunoslik,  psixologiya,  falsafa,  madaniyatshunoslik  iqtisodiy  geografiya  va 
ekologiya  hamda  sayyohlarga  xizmat  ko‗rsatishni  tashkil  yetish  fanlari  bilan  asosiy 
bog‗liqlik joylari ko‗rib chiqiladi. 
 


13 
 
Etikaning  shakllanishida  va  rivojlanishida  dinning  ahamiyati  juda  ham  katta. 
Masalan,  Islom  dinida  va uning  muqaddas  kitobi  bo‗lgan  Qur‘oni  Karimda  axloqiy 
qoidalarga alohida e‘tibor berilgan va uning eng muhim tushunchalari ta‘riflangan va 
insoniyatni ularga amal qilishga undalgan. Bu axloqiy qoidalar quyidagilardan iborat: 
yaxshilik qilish, kechirimli bo‗lish, sabr-qanoatli bo‗lish,  aldamaslik, shirinsuxanliq 
ota-onani,o‗zidan  katta  yoshlilarni  hurmat  qilish,  or-nomusli,  sadoqatli  bo‗lish  va 
boshqalar.  Boshqa  dinlar  ham  jamiyatning  axloqiy  qoidalarining  shakllanishida  va 
rivojlanishida katta rol o‗ynagan. 
  Professional etika va etiket  falsafa fani bilan ham bevosita bog‗liq bo‗lib, ular 
bir xil masala, ya‘ni axloq bilan shug‗ullanadi. Agar falsafa axloqning kelib chiqish 
tarixini va uning rivojlanish qonuniyatlarini o‗rgansa, professional etika va etiket esa 
uning  amaliy  tomonlarini  o‗rganadi.  Shunday  qilib,  falsafa  axloqning  nazariy 
masalalari  bilan  shug‗ullanadi,  professional  etika  va  etiket  esa  jamiyatda 
qo‗llaniladigan axloqiy qoida va me‘yorlarni o‗rganadi. 
  Psixologiya  va  professional  etika  va  etiket  fanlari  o‗rtasida  ham  ma‘lum 
bog‗liqlik mavjud. Agar ruhshunoslik fanining mehnat psixologiyasi bo‗limi mehnat 
turiga xos xossalarning odamga ruhiy ta‘sirini o‗rgansa, professional etika va etiket 
fani  esa  turli  kasb  egalarining  qanday  axloqiy  qoidalarga  rioya  qilish  kerakligini 
o‗rganadi. 
Professional etika va etiket iqtisodiy geografiya va ekologiya fanining ekologiya 
qismiga  aloqador.  Ekologiya  va  etikaning  bir–birlari  bilan  chambarchas  bog‗liqligi, 
ayniqsa  oxirgi  yillarda,  tasdiqlanmoqda.  Ma‘lumki,  jamiyat  a‘zolarining  tabiat 
qonunlariga  rioya  qilmasligi  va  undan  yovuzlarcha  foydalanishlari  natijasida  oxirgi 
yillarda  ekologik  fojiali  holatlar  vujudga  kelmoqda.  Ulardan  biri  dunyoda  o‗rtacha 
yillik  haroratning    oshib  borishi  va  uning  natijasida  muzliklarning  erishi,yoki  ba‘zi 
bir  mintaqalarda, masalan,  Orol dengizi ko‗rfazida  qurg‗oqchilikning  yuzaga kelishi 
va boshqalar. Kelib chiqishi mumkin bo‗lgan fojiyalarning oldini olish va tabiatdan 
oqilona foydalanish  uning qoida va me‘yorlarini zudlik bilan amalga tadbiq yetishni 
talab qiladi. Amaliy me‘yor va qoidalarni ishlab chiqish  professional etika va etiket 
fanining asosiy masalalaridan hisoblanadi. 
Hozirgi kunda tirik organizm, o‗simlik va hayvonlarning ko‗pgina turlari jisman 
yo‗q  bo‗lib  kyetish  arafasida  turibdi.  Ayniqsa,  joy  topolmay,  okean  bo‗ylab 
kemalarda suzib yurgan radioaktiv chiqindilar yoki ularning kimsasiz go`zal orollarga 
ko‗mib  tashlanishi,  kislota  yomg‗irlarining  ko‗payib  borishi  singari  hodisalar 
bag‗oyat  xatarli.  Afsuski,  inson  ko‗ra-bila  turib,  o‗zi  o‗tirgan  shoxga  bolta  urishni 
to‗xtatmayotir.  
Nemis olimi V.Derngols kishilarda umuman tabiatga, xususan,  suvga   nisbatan   
ekologik    va   gigiyenik   munosabat   madaniyatnishakllantirishni hayotiy zaruriyat 
tarzida  qarab:  «Yerda  suvning  tozaligini  saqlash  -  inson  qonining  sofligini 


14 
 
ta‘minlashning  zaruriy  shartidir...  Inson  suvni  ifloslantirishi  bilan  o‗z  umrini 
qisqartiradi»,
6
- degan edi.  
Bu muammolarning hal etilishi faqat atrof-muhitni kimyoviy zahardan ekologik 
tozalashnigina  emas,  balki,  eng  avvalo,  global  ma‘noda,  XXI  asr  kishisi  ongini 
texnokratiya  zaxaridan  forig‗lantirishni  taqozo  etadi.  Ya‘ni  ular  insoniyat  oldida 
endilikda  ekologik  hodisa  emas,  balki  tom  ma‘nodagi  axloqiy  muammolar  sifatida 
ko‗ndalang bo‗lib turibdi. Mashhur avstriyalik etnolog olim, Nobel mukofoti laureati 
Konrad  Lorensning:  «Yoppasiga  va  tez  yoyilib  borayotgan  jonli  tabiatga 
begonalashish  hodisasi  uchun  asosan  sivilizatsiyamiz  kishisidagi  estetik  va  axloqiy 
to‗poslik aybdordir»
7
 - degan so‗zlari shu nuqtai nazardan diqqatga sazovordir.  
  Madaniyatshunoslik  va  etika  fanlarining  o‗rtasida  ham  uzviy  bog‗liqlik 
mavjud,  chunki  etika  fani  odamlarga  hamda  kasb  guruhlariga  axloqiy  qonun- 
qoidalarni  o‗rgatish  orqali  ularning,qolaversa  jamiyatning  umumiy  madaniyatini 
oshirishga yordam beradi. 
  Etika  fani  maxsus  fanlar,  chunonchi  «Sayyohlarga  xizmat  ko‗rsatishni  tashkil 
yetish» fani bilan ham bevosita aloqador. Uning boisi shundan iboratki, sayyohlarga 
va  aholiga    xazmat  ko‗rsatishda  ovqatlanish  korxonalari  xodimlari  etika  qoidalariga 
qat‘iy rioya qilishlari shart. Shundagina mehmonlar kayfiyati buzilmaydi va iste‘mol 
qilingan taom yaxshi hazm bo‗ladi. 
 

Download 1,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   309




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish