O‗zbekiston respublikasioliy va o‗rta



Download 1,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/309
Sana11.01.2022
Hajmi1,82 Mb.
#352721
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   309
Bog'liq
этика ва этикет Дарслик

Abdulla 
Avloniy 
shunday degan edi: «Bu sanagan yomon xulqlarning fanoliqlarini, yuqorida 
sanagan  yaxshi  xulqlarning  go‗zalligini  insof  muvozanasi  ila  o‗lchab,  vijdon 
muhokamasi  ila  ta‘qiqlab,  yaxshilarini  tinglab  amal  qilmak,  yomonlarini  anglab, 
hazar qilmak, lozimdur. Zeroki, insonning izzati, dunyoning lazzati yaxshi so‗zlarni 
eshitub va ko‗rub hissa olmak,  yomon  va  zararliklarini o‗qub,  bilub, o‗zini tiymak, 
qo‗ldan kelgancha xalq va millat foydasiga tirtishmak va bu fano dunyodan yaxshilik 
otini olub ketmakdadur»
3

Sharq  odobida  «Ulug‗lar  huzurida  sergak  bo‗ling  va  o‗zingizga  loyiq  so‗z 
so‗zlang»  deyilishi  bejiz  emas.  Bu  umumiy  tilni  asrash  barobarida  o‗z  og‗zimiz 
orasidagi  tilni  «ehtiyot»  bo‗lib,  o‗ylab  ishlatish  kerak  demakdir.  Chunki,  so‗z 
insonning  daraja  va  kamolini,  ilm  va  fazlini  ko‗rsatadigan  me‘zon  bo‗lib,  aql 
sohiblari  kishining  dilidagi  fikr  va  niyatini,  ilm  va  quvvatini,  qadr  va  qiymatini 
so‗zlagan so‗zidan biladilar. Zero, so‗z insonning qiymati qadar qadrlidir. Shirin so‗z 
ilonni inidan chiqarganidek, muloyim so‗z vahshiylarni ulfatga aylantiradi.  Shuning 
uchun  do‗stu  dushman  bilan  muomalada  ehson  yo‗lini  tutish  lozimki,  bunda 
do‗stlarning mehru-muhabbati ortadi, dushmanlarning adovati kamayadi. 
                                                           
2
Yusupov E. Inson kamolotining ma‘naviy asoslari. - T. Yangi asr avlodi. 1998. 116-bet. 
3
Abdulla Avloniy. Tanlangan asarlar. 2 tomlik. T.2. –Toshkent: Ma‘naviyat, 1998. – 71 b. 



 
Sharq hikmatlari durdonalarida yaxshi xulqning o„nta belgisi alohida ko„rsatib 
o„tiladi.
 Bular:  
1.
 
Bo‗lar-bo‗lmasga odamlar bilan janjallashmaslik. 
2.
 
Insoflilik. 
3.
 
Birovning aybini qidirmaslik. 
4.
 
Biror kishidan noloyiq ish sodir bo‗lsa uni yaxshilik yo‗liga solib  
yuborishlik.  
5.
 
Agar aybdor o‗z aybini bo‗yniga olsa uni kechirish. 
6.
 
Muhtojlarning hojatini chiqarish.  
7.
 
Boshqalarga yordam qo‗lini cho‗zish.  
8.
 
O‗z nafsini tiya bilishlik.  
9.
 
Boshqalarga ochiq chehra bilan muomala qilishlik.  
10.
 
Doimo yaxshi so‗zlash.  
Ushbu  yaxshi  xulqlar  ichidagi  uchta  belgi  ya‘ni,  «Bo‗lar-bo‗lmasga  odamlar 
bilan  janjallashmaslik»,  «Boshqalarga  ochiq  chehra  bilan  muomala  qilishlik», 
«Doimo  yaxshi  so‗zlash»  insonning  hatti-harakati  bilan  emas,  balki  chiroyli,  shirin 
so‗zi  natijasida  amalga  oshadigan  axloqiy  hodisalardir.  Shuningdek,  boshqaruvda, 
muloqotda so‗zga ayniqsa, shirinso‗zga e‘tibor sharq odobining ziynati sanaladi. Bu 
borada  «Qobusnoma»dagi  fikrlar  diqqatga  sazovordir:  «Har  so‗zni  xaloyiqqa  zohir 
qilsang,  yaxshi  yuz  bila  zohir  qil,  toki  maqbul  bo‗lsun  va  haloyiq  sening  so‗z  bila 
baland  martabaga  egalig‗ingni  bilsunlar.  Nedinkim  kishining  martabasini  so‗z  bila 
bilurlar, ammo so‗zning martabasini kishi bila bilmaslar, chunki har kishining ahvoli 
o‗z so‗zining ostida pinhondur, ya‘ni bir so‗zni bir iborat bila aytsa bo‗lur, eshitg‗on 
kishining  esa ko‗ngli  undin  to`la  bo‗lg‗ay  va  yana  o‗shal  so‗zni bir ibrat bila  aytsa 
bo‗lurkim,  eshitg‗on  kishining  oni  undin  rohatda  bo‗lg‗ay».
4
  Shuning  uchun 
odamlarga  achchiq  va  dag‗al  so‗zlamaslik  lozim.  Zero,  dag‗allik  misli  olov, 
kuydirguvchi yo‗ldir.  
Umuman olganda, sharq xalqlari pandnomalarida, hikmatlarida shirinso‗zlikning 
inson hayotidagi o‗rni beqiyos ekanligi mutafakkirlar nazaridan chetda qolgan emas. 
Biz  ana  shu  an‘analarni  davom  ettirishimiz,  ulardan  tegishli  xulosalar  chiqarishimiz 
maqsadga muvofiq bo‗ladi.  
Inson  ma‘naviy  madaniyatining  asosiy  mezoni  –  axloqiy  yetuklik  hisoblanadi. 
Axloqiy  yetuklik  esa  o‗zida  –  halollik,  insoflilik,  vijdoniylik,  sahovatpeshalik, 
shafqatlilik,  mehribonlik  singari  axloqiy  fazilatlarni  mujasaam  etadi.  Shunday  ekan, 
muomala  madaniyatining  asosiy  mezonini  yaxshi  xulq  va  go‗zal  fazilat  uyg‗unligi 
tashkil etadi. 
                                                           
4
Kaykovus. Qobusnoma. –Toshkent:O‗qituvchi. Matbaa ijodiy uyushmasi, 2006. – 98 b. 


10 
 
Shuni  qayd  yetish  lozimki,  insonni  hayvondan  farq  qiladigan  eng  muhim 
xususiyatlaridan biri, uning o‗zini yashashi, turmush uchun zarur bo‗lgan moddiy va 
ma‘naviy  boyliklarni  ishlab  chiqarish  malakasiga  ega  ekanligidir.  Bu  malaka 
insonning insonlararo muomala madaniyatida yaqqol ko‗zga tashlanadi. 

Download 1,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   309




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish