O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi

JAMIYATNING IQTISODIY TUZILISHI.
Endi jamiyatning navbatdagi uchinchi qavatiga ko’tarilamiz. Birinchi uch neolit, ilk sinfiy (jez asri) va antik (temir asri) sivilizatsiyalari davomida iqtisodiyotning tuzilishida, iqtisodiy munosabatlarda va iqtisodiy boshqaruv mexanizmida qanday o’zgarishlar yuz berdi.
Ko’p o’lchovli makroekonomik model sivilizatsiyalarning iqtisodiyotini tuzilishidagi o’zgarishlarni tahlil qilishni boshlang’ich nuqtasi sifatida ko’p o’lchovli qayta ishlab chiqaruvchi siklik makro modelni olamiz.
Qayta ishlab chiqaruvchi tuzilmalar, qayta ishlab chiqarilgan ijtimoiy mahsulotni sektorlar bo’yicha taqsimlash;
Sohaviy tuzilma – ishlab chiqarilgan ijtimoiy mahsulotni sohalararo, majmualar bo’yicha taqsimlash;
Pog’onaviy tuzilma – qayta ishlab chiqarishning pog’onaviy sathi bo’yicha mahsulotni taqsimlash;
Texnologik tuzilma – ishlab chiqarilgan mahsulotni ishlab chiqarishning texnologik usullari bo’yicha taqsimlash;
Iqtisodiy tuzilma – ishlab chiqarish vositalari va ijtimoiy qayta ishlab chiqarilgan mahsulotni taqsimlash;
Ijtimoiy qayta ishlab chiqarilgan mahsulotni qiymat tuzilmasi – ishlab chiqarilgan mahsulotni qiymat unsurlari nisbatini aks ettiradi.
Taklif qilingan makromodel iqtisodiyotni, uning ko’p o’lchovli, hajmiy o’lchovda uni tashkil qiladigan turli unsurlarini o’zaro aloqada, mosligida tuzilmaviy dinamikasini aniqlashga yordam beradi.
Qadimgi jamiyatlar iqtisodiyoti tuzilmasining dinamikasi.
Ko’p o’lchovli makromodel zamonaviy rivojlangan qayta ishlab chiqarishning tuzilmasiga javob beradi, boy iqtisodiy statistikaga tayanadi. Qadimgi jamiyatlar shakllanayotgan iqtisodiyotining oddiylashtirilgan tuzilmasi (ov, baliqchilik va terimchilik, jamoa xo’jaligi kiritiladi; internatsional qayta ishlab-chiqarish, bir qancha sohalararo majmualar; ilmiy, texnik, harbiy, sanoat, ijtimoiy soha kiritilmaydi) kiritiladi.
Har bir sivilizatsiyaga bir davr uning gullab-yashnashining yuqori cho’qqisini olamiz: 4 davr mezolit (taqsimlash uchun boshlang’ich baza sifatida) neolit, jez va temir asrlari asos qilib sivilizatsiyani sobiq episentri bo’lgan mamlakat iqtisodiyotining tuzilmasi va ushbu sivilizatsiyaga xos bo’lgan belgilar olinadi Qadimgi sivilizatsiyalar bo’yicha statistik ma’lumotlar yo’qligi sababli har bir ko’rsatkich bo’yicha ekspert bahosi olinib, keyingi tadqiqotlar davomida aniqlashtirilishi mumkin. Bu qoidalarni qabul qilib, qadimgi jamiyatlar iqtisodiyoti tuzilmasini tahlil qilamiz va uning dinamikasi an’analarini baholashga urinamiz.

3-jadval. Qadimgi jamiyatlar iqtisodiyoti tuzilmasining dinamikasi (% yalpi ishlab- chiqarishga baho).

Makromodellar va ko’rsatkichlar bloki	Mezolit (er.avv. VIII ming yillik)	Neolit (er.avv.VI ming yillik)	Ilk sinfiy jamiyat (er.avv. II ming yillik)	Antik jamiyat (er.avv. V ming yillik)
1	2	3	4	5