O’zbekiston Respublikasining alohida muhofaza qilinadigan hududlari

Jamoadagi efemer turlar deganda, qisqa vegetatsiya davriga ega bo`lgan, bahorning dastlabki kunlarida yerga nam tushishi bilan ko`karib, gullaydigan, har yili urug`dan unib chiquvchi bir yillik o`simliklarni tushunamiz.

• Efemer turlarga jag`-jag` (Capsella bursa pastoris (L) Medik), chitir (Chorispora tenella (Pall) DC), qizg`aldoq (Roemeria refracta DC), shotara (Fumaria vaillantii Loisl.), ismaloq (Spinacia turkestanika) kabi turlar kiradi. O`rta Osiyo florasida 400 ga yaqin efemer turlar mavjud. Bundan tashqari, jamoada efemeroid turlar ham mavjud bo`ladi.
• Jamoadagi efemeroid turlar deganda, qisqa vegetatsiya davriga ega bo`lgan ko`p yillik turlar tushuniladi. Bularga iloq (Carex physodes M. B.), rang (Carex pachystylis), qo`ng`irbosh (Poa bulbosa L.), lola (Tulipa greigii Rgl.), chuchmo`ma (Ixiolirion tataricum Herb.), boychechak (Colchium luteum Baker.), navro`zgullar (Primula Fedtschenkoi Rgl.) misol bo`ladi.

Cho`l mintaqasi singari tog` mintaqasida ham efemeroidlar uchraydi. Masalan, tog` mintaqasida erta bahorda boychechak (Colchium luteum Baker.), lola (Tulipa greigii Rgl.), savrinjon (Colchium luteum kesserlingii Rgl.), navro`zgul (Primula Fedtschenkoi Rgl.) kabi turlar gullasa, yoz o`rtalarida obruq (xapri, qisroq) (Perovskia serophilariifolia), yalpiz (Mentha asiatika Boriss), tog` rayhon (Origanum tytthanthum Gontsch.), kiyiko`t (Ziziphora pedicellata Pazij.) singari turlar gullaydi. Mana shular fitotsenozning mavsumiy o`zgarishiga misol bo`ladi. Jamoada mavsumiy o`zgarishga nisbatan turlar almashinishi ancha sekin boradigan murakkab jarayondir.

• Cho`l mintaqasi singari tog` mintaqasida ham efemeroidlar uchraydi. Masalan, tog` mintaqasida erta bahorda boychechak (Colchium luteum Baker.), lola (Tulipa greigii Rgl.), savrinjon (Colchium luteum kesserlingii Rgl.), navro`zgul (Primula Fedtschenkoi Rgl.) kabi turlar gullasa, yoz o`rtalarida obruq (xapri, qisroq) (Perovskia serophilariifolia), yalpiz (Mentha asiatika Boriss), tog` rayhon (Origanum tytthanthum Gontsch.), kiyiko`t (Ziziphora pedicellata Pazij.) singari turlar gullaydi. Mana shular fitotsenozning mavsumiy o`zgarishiga misol bo`ladi. Jamoada mavsumiy o`zgarishga nisbatan turlar almashinishi ancha sekin boradigan murakkab jarayondir.
• Bunday hol qum ko`chishi, daryo o`zanlarining o`zgarishi, yerlarning sho`rlanishi kabi hodisalar natijasida ro`y beradi. Misol uchun qumli yerlarda dastlab qirqbo`g`im (Equisetum arvense L.), o`sib chiqib, bunda joylarda o`simliklar qoplami juda siyrak bo`ladi. Ma`lum vaqt o`tgach, boshqa o`simliklar — bug`doyiq (Agropyron repens (L)), qo`ng`irbosh (Poa bulbosa L.) kabi boshoqli turlar bilan birga ancha zich bo`lgan aralash jamoa hosil bo`ladi. Jamoadagi har bir tur o`z naslini saqlab qolish uchun doimiy ravishda kurashib yashaydi va turli xil moslanishlarga ega bo`ladi.