O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta’limi vazirligi

MV: Ta’limiy xamkorlik shaqllarini sharxlang. 
Oliy 
maktab 
psixologiyasida 
talaba 
shaxsining 
ijtimoiy-psixologik 
xususiyatlarini  tekshirish,  ukituvchi  va  talaba  xamkorlikdagi  va  aloxida 
faoliyatlarini  tekshirish,  talaba  shaxsi  psixologik  xususiyatlarining  kupgina 

---

 
 
119 
tomonlarini  tekshirish,  diagnostika  qilish  buyicha  bir  muncha  tajriba  xam 
tuplangan.  Bularni  kasb  ta’limi  psixologiyasi  buyicha  tashqil  etiladigan  amaliy 
seminar  mashgulotlarida  sinab  ko’rish  mumkin.  Buning  uchun  E.  Gozievning 
«Psixologiya»  kitobidagi  188-195  betlarda  berilgan  test  sinovi  usullaridan,  E.  I. 
Rogovning  «Nastolьnaya  kniga  prakticheskogo  psixologa»  kitobi  birinchi 
tomining  274-286  betlardagi,  310-327  betlardagi  test  sinovlari  surovnomalaridan 
foydalanish mumkin.  
Sub’ektning  odam  zotiga  mansubligi  individ  tushunchasida  ifoda  kilinadi. 
Individ  sifatida  dunyoga  kelgan  kishi  aloxida  sotsial  fazilat  kashf  etadi,  shaxs 
bo’lib  etishadi.  Psixologiyada  individning  amaliy  faoliyat  va  munosabatlar 
jarayonida  xosil  kilinadigan  xamda  ijtimoiy  munosabatlarning  individga  ta’sir 
utkazish  darajasi  va  sifatini  belgilaydigan  fazilatlar  majmuasi  xam  shaxs 
tushunchasida ifodalanadi.  
SHaxsning o’zi nima? Eng avvalo, biz shaxs individining fazilati ekanini tan 
oladigan  bo’lsak,  bu  bilan  biz  individ  va  shaxsning  birligini  tasdiklagan  va  ayni 
paytda  bu  tushunchalarning  bir  biriga  uxshash  ekanligini  inkor  etgan  bo’lamiz. 
«SHaxs » va «Individ » tushunchalarining uxshashligini etakchi psixologlar B.G. 
Ananьev,  A.N.  Leontьev,  B.F.  Lomov,  S.L.  Rubinshteyn  va  boshqalar  inkor 
etishadi. 
«Individ»  va  «SHaxs»  tushunchalarining  uxshashligi  emas,  balki    birligi 
xakidagi  fikr  kuyidagi  urtaga  kuyilishi  mumkin  bo’lgan  savolga  javob  berishini 
takozo  qiladi.  SHaxs  deb  xisoblanmaydigan  individning  mavjud  bo’lishi  yoki 
aksincha  individning  qonkret  soxibi  sifatida  undan  tashkarida  va  usiz  mavjud 
bo’lishi  faktni  kursatilishi  mumkinmi?  Taxminiy  tarzda  fikr  yuritilgan  takdirda 
unisi xam, bunisi xam bo’lishi mumkin. 
«Individ»  va  «SHaxs»  tushunchalarining  bir-biriga  mos  kelmasligi  va  ayni 
uxshash  xam  emasligi  faktidan  shu  narsa  ayon  bo’ladiki,  shaxs  tushunchasi 
birgalikdagi  faoliyatning  xar bir  ishtirokchisi  uchun  ushbu  faoliyatning  mazmuni, 
kadryatlari  va  moxiyati  orkali  namoyon  bo’ladigan  shaxsla  aro  barkaror 
boglanishlar  tizimidagina  anglanilishi  mumkin.  Tashkaridan  shunchaki  karaganda 

---

 
 
120 
bu  sub’ekt  –  sub’ekt  munosabatda  kurinadi,  chukurok  endoshadigan  bklsak, 
bevosita  sub’ekt  alokasi  shunchaki  o’zida  mavjud  bo’lishidan  kura  ko’proq 
allakanday  ob’ektlar  (moddiy  eki  xaeliy)  ob’ektlar  vositasida  namoen  bo’lishi 
aniklanadi. Bu individning munosabati faoliyat ob’ekti (sub’ekt – ob’ekt – sub’ekt) 
orkali namoyon bo’ladi demakdir.