Oʻzbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi toshkent shahar xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

XULOSA VA TAKLIFLAR
“Kishini mashg‘ul etgan, to‘lqinlatgan, shodlatgan, qayg‘uga solgan, zavqlantirgan, hayajonlantirgan nima bo‘lsa, qisqasi, subyektning ichiga nima kirsa, unda nima paydo bo‘lsa, shularning barchasini lirika o‘zining qonuniy boyligi kabi qabul qiladi” (V.Belinskiy, 184-b). Demak, lirik asar shoirning sezgi mevasi, bir oniy ilhomining natijasi, bir zumda “pishib” yetilgan poetik fikr va tuyg‘usining ifodasidirki, ularning ko‘pi sarlavha (nom)siz bo‘ladi, birinchi misra yoki radif nomi bilan nomlanadi:
“Bu narsa - ta’riflash uchun mazmuni tutqich bermaydigan, muzika sezgisi kabi, lirik asarning xossasidir” (V.Belinskiy, 189-bet). “Uni na aytib berish va na izoh qilish mumkin; lekin uni shoir qalamidan qanday chiqqan bo‘lsa, xuddi shunday o‘qib berish bilan ikkinchi odamda ta’sir qoldirish mumkin; agarda uni so‘z bilan aytib berilsa yoki prozaga aylantirilsa, u qanotlari chiroyli rang-barang kapalak hozirgina ichidan uchib ketgan xunuk, o‘lik bir chag‘anoqqa aylanadi... bu narsa shuning uchun ham qiyinki, sof lirik asar go‘yo bir kartinaga o‘xshaydi, lekin unda muhim narsa kartinaning o‘zi emas, u bizda uyg‘otgan sezgidir” (V.Belinskiy, 141-142 betlar); bu sezgilarning turli-tumanligini o‘zida jamg‘argan va ularni voqye qiluvchi lirik tafakkurning janrlari ham xilma-xildir; R.Orzibekovning hisoblashicha, birgina mumtoz o‘zbek she’riyatida 30 ga yaqin lirik janr va shakllar (R.Orzibekov. O‘zbek she’riyati janrlari. SamDU nashri 1998, 10-bet)bor... Bular: Debocha, nazira, faxriya, marsiya, soqiynoma, qasida, ta’rix, bag‘ishlov, hasbi hol; madhiya, qo‘shiq, ashula, alla, lapar, yor-yor; mushoira, shiru-shakar, muvashshah, g‘azal, tuyuq, ruboiy, fard, masnaviy, mustazod, sonet, tarjeband, tarkiband; to‘rtlik, musallas, murabba, muxammas, musaddas, musabba, musamman, mutassa, muashshar va h.
Bularning hammasi ham o‘zining muayyan janriy xususiyatlariga ega; katta – kichikligidan qat’i nazar bo‘lishi mumkin bo‘lgan hayotning barkamol va betimsol obrazini – san’atning buyuk asarlarini voqye qilgandirlar; ularning ba’zilarini o‘rganishning o‘ziyoq, mulohazalarimizni isbot etadi.
FOYDALANİLGAN ADABİYOTLAR RO‘YXATI
1. O`zbekiston milliy ensiklopediyasi. 1-jild. A-Beshbaliq.- T.,2000.-736 b.
2. Valixo`jayev B. O`zbek adabiyotshunosligi tarixi.-T.:O`zbekiston,1995
3. Boltaboyev H. Fitrat — adabiyotshunos.-T.:Yozuvchi,1998
4. Mirzayev T. Milliy istiqlol mafkurasi va o`zbek adabiyotshunosligi // O`zbek tili va adabiyoti.-1994.-№3.-B.3-6
5. Boltaboyev H. XX asr o`zbek adabiyotshunosligi.-Sharq yulduzi.-1995.-№11
Suvonqulov I. Mumtoz adabiyotni o`rganish mezoni.-Muloqot.-1995.-№3.-B.25-27
6. Yo`ldoshev B. 60-70-yillar adabiy tanqidchiligi tarixiga bir nazar.- Sharq yulduzi.- 1999.- №6.- B.153-155
7. Mo`minova N. Adabiyot nazariyasidan ilk qo`llanma \\ O`zbek tili va adabiyoti.-1999.-№4.-B.56-57
8. Literaturniy ensiklopedicheskiy slovar.-M.,1987
9. www.ziyonet.uz