O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi samarqand viloyat xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

BU RAYXON BERUNIY (973-1048)

Abu Rayhon Beruniy Xorazmning qadimiy poytahti Qiyot shahri (hozirgi Beruniy) yaqinida tavallud topgan. U yoshligidan al-Farobiy sibgari Sharqda mashhur bo;lgan olimlarning kitoblatini mustaqil o‘rgangan. O‘zidan avval yashab ijod etgan buyuk mutafakkirlarning merosini o‘rganibgina qolmay, ularni beqiyos darajada boyitdi.

Ma'lumotlarda yozilishicha 152 ta kitobining nomi na'lum. Bizgacha ulardan 27 tasigina yetib kelgan. Uning bir qancha kitobi tabiiyot ilmiga bag‘ishlangan. Bu sohaning rivojlanishida Beruniyning tabiiyot va tabiat hodisalarini o‘rganish usullari, harakat, tovush, issiqlik,yorug‘lik, elektr, magnetizm, atmosferadagi hodisalar, modda tuzilishi haqidagi ijodiy ishlari katta ahamiyatga ega bo‘ladi.

Beruniyning o‘sha davrda yaratgan kashfiyotlaridan biri- YERNING kurra shaklida ekanligini ko‘rsatish uchun G LOBUS ixtiro etganligidir.

U Quyosh atrofida sayyoralar aylanishini, Yer esa ana shu sayyoralardan biri ekanligini aytadi.

Beruniy madanlar haqidagi (mineralogiya) ilmining rivijlanishida ham katta hissa qo‘shgan O‘zi yaratgan asboblar yordamida 50 dan ortiq moddani o‘rgandi. Oltin, simob,kumush, qo‘rg‘oshin ,mis temirbi ko‘plab moddalarning xusuxiyatlari haqida ilmiy ma'lumotlar to‘plagtan.