O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti tabiiyot va geografiya fakulteti

O'quv  ko'rgazmali  qo'llanmalar:  «Biologiya  fanidan  plakatlar  to'plami» 

Yomg'ir  chuvalchangini  tuzilishi  (10-plakat);  «Biologiya  fanidan  proyeksion 

ko'rgazmali-metodik 

qo'llanmalar» 

(proyeksion 

ko'rgazmali-metodik 

qo'llanmaning 39-40-betlari). 

Ishni bajarish tartibi 

1. 

Yomg'ir chuvalchangining ichki tuzilishi barelyef model orqali o'rganiladi. 

2. 

Tirik yomg'ir chuvalchangini olib diqqat bilan kuzatiladi. Uning tana tuzilishi, 

shakli, rangi va kattaligi aniqlanadi. 

3. 

Yomg'ir chuvalchangi tanasining oldingi qismi ingichkaroq ekanligi va u yerda 

joylashgan og'iz bo'shlig'i aniqlanadi. 

4. 

Chuvalchangning qalinlashgan, oqimtir tusga ega segmentlardan iborat bo'lgan 

belbog'  qismi,  tanasining  orqa  qismida  joylashgan  segmentlari  va  chiqaruv 

(anal) teshigiga e'tibor qaratiladi. 

5. 

Chuvalchang  terisining  quruq  yoki  namligi  aniqlanadi.  Tuproqda  yashash 

uchun bunday terining ahamiyati muhokama qilinadi. 

---

 

37 

6. 

Chuvalchang  tanasining  qorin  tomonini  (boshidan  oxirigacha)  barmoq  bilan 

silab ko'riladi. 

7. 

Lupa  yordamida  segmentlar  va  ularda  joylashgan  tukchalarining  tuzilishi 

aniqlanadi. 

8. 

Chuvalchangning  qog'oz  va  shisha  yuzasiga  qo'yib,  uning  harakatlanishiga  va 

undan chiqayotgan tovushlarga e'tibor beriladi. Ular o'zaro taqqoslanadi. 

9. 

Chuvalchang  tanasining  turli  qismlariga  shisha  tayoqcha  yoki  pinset  tekkizib 

ko'riladi. Natijasi izohlanadi. 

10. 

Chuvalchangning  bosh  qismiga  (unga  tegizmasdan)  bir  bo'lak  piyoz 

yaqinlashtiriladi. Natijasi izohlanadi. 

11. 

Yomg'ir  chuvalchangining  rasmi  chiziladi,  rasmda  chuvalchang  tanasining 

yassi (qorin) va bo'rtgan (orqa) tomonlari belgilanadi. 

12. 

Barcha xulosa va natijalar daftarga yozib olinadi.