O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti tabiiyot va geografiya fakulteti

ZOOLOGIYANING ASOSIY TADQIQOT METODLARI, MAQSADI 

VA VAZIFALARI 

Zoologiya fanlari sistemasi. Zoologiya (zoon-hayvon, logos-ta’limot, fan) – 

hayvonlar  to’g’risidagi  fan  bo’lib,  hayvonlarning  tuzilishi,  hayot  kechirishi,  er 

yuzasida tarqalishi, yashash muhiti bilan munosabatlari, ularning xususiy va tarixiy 

rivojlanishini o’rganadi. 

Zoologiya  keng  tarmoqli  kompleks  fan  bo’lib,  bir  necha  fanlarni  o’z  ichiga 

oladi.  Sistematika  –  hayvonlarning  xilma-xilligi,  o’zaro  o’xshashligi  va  farq 

qiladigan  belgilari  asosida  ularni  sistemaga  soladi.  Morfologiya  –  hayvonlarning 

tashqi  tuzilishini,  anatomiya  –  ichki  tuzilishini,  embriologiya  –  embrional 

rivojlanishini,  etologiya  –  turq-atvorini,  filogenetika  –  tarixiy  kelib  chiqishini 

o’rganadi.  

Zoologiya  tekshirish  ob’ektiga  binoan  ham  bir  qancha  fanlarga  ajratiladi. 

Masalan,  protozoologiya  –  bir  hujayralilarni,  gelьmintologiya  –  parazit 

chuvalchanglarni, 

malakologiya 

– 

mollyuskalarni, 

karsinologiya 

– 

qisqichbaqasimonlarni, 

akarologiya 

– 

kanalarni, 

araxnologiya 

– 

o’rgimchaksimonlarni,  entomologiya  –  hasharotlarni,  ixtiologiya  –  baliqlarni, 

gerpetologiya  –  sudralib  yuruvchilar  va  suv  ham  quruqlikda  yashovchilarni, 

ornitologiya  –  qushlarni,  teriologiya,  ya’ni  mammalogiya  –  sut  emizuvchilarni 

o’rganadi. 

Zoologiya  boshqa  biologiya  va  tabiyyot  fanlari,  jumladan  fiziologiya, 

ekologiya,  biokimyo,  geografiya,  tibbiyot,  qishloq  xo’jaligi  bilan  birga  kompleks 

fanlarni hosil qiladi. Masalan, hayvonlar biokimyosi – hayvon organizmi kimyoviy 

tarkibini, 

hayvonlar 

ekologiyasi 

–  hayvonlarning  tashqi  muhit  bilan 

munosabatlarini,  hayvonlar  fiziologiyasi  –  hayvonlar  organizmi  funksiyalarini, 

zoogeografiya  –  hayvonlarning  er  yuzasida  tarqalishini,  zoopsixologiya  – 

hayvonlar psixikasini o’rganadi. Zoologiyaning ko’pgina bo’limlari parazitologiya, 

epizootologiya,  epidemiologiya,  veterinariya,  o’simlikshunoslik  kabi  tibbiyot, 

qishloq xo’jaligi, chorvachilik bilan bog’liq amaliy fanlar tarkibiga kiradi.