O'zbekiston respublikasi xalq ta'limi vazirligi n. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sobirov, I. Hojaliyev

Geometriya 
Ona tili 
Biologiya 
Geografiya 
Teng hadli 
Sifat 
Hujayra 
G'arb 
Berilgan so'zlarni qaysi kasb-hunarga doirligini bo'sh kataklarga joylash 
talab etiladi. 
Duradgorlik 
Chevarchilik 
Dehqonchilik 
Chorvachilik 
Randa 
Qaychi 
Shudgor 
Suruv 
Qaychi, randa
so'zlarini boshqa so'z bilan almashtirsa bo'ladimi? 
Atamalar necha turli bo'ladi? (Ilmiy, kasb-hunar). 
Shevaga xos so'zlar. 
G'o'ra — dovuchcha, shakarob — achchiq-chuchuk, bargak — turshak 
so'zlarining qaysilari shevaga xos so'zlar? (So'zlarning ikkinchisi). 
Eskirgan so'zlarni o'qituvchining o'zi tushuntirgani ma'qul. 
Geometriya — handasa, astronomiya —falakiyot, matematika-riyoziyot, 
askar — cherik, do ppi — bo’rk.
Bugungi kunda qo'llanmaydigan, uning o'rnida 
boshqa so'zlar qo'llaniladigan so'zlar eskirgan so'zlardir. 
O'zbek tiliga nima sababdan boshqa tillardan so'zlar o'zlashgan? 
1. Arablarning Markaziy Osiyoni bosib olishi sababli: 
maktab, a'lo, kitob, 
dars, rais, shoir. 
2. Rossiyaning Markaziy Osiyoni bosib olganligi uchun: 
parta, ruchka. 
3. Tojiklar bilan yonma-yon yoki bir hududda yashaganligimiz tufayli: 
dastarra, dastyor, jahon. 
4. Qadimda rivojlangan mamlakatlardagi kashfiyotlar sababli: 
dekada (fr), 
dekan (lot), delegatsiya (lot), soldat (nem). 
Chetdan kirgan so'zlar savol-javob asosida aniqlansa, maqsadga muvofiq 
bo'ladi. 
O'qituvchi beshala savol va topshiriqqa berilgan javoblarni xulosalaydi. 
Quyi sinflarda tasviriy ifoda, iboralar, uyadosh so'zlar va paronim so'zlar ham 
leksikologiyada o'rganilgani eslatiladi. 
18-mashq og'zaki bajariladi. 
19-mashq mustaqil bajariladi. 
Mavzuni mustahkamlash maqsadida 20-mashq yozma bajariladi. Bajarilgan 
mashq o'qitiladi. Tekshirish uchun so'zlar tartibi quyidagicha: 
osmonda, 
qoqayotgan, nolib, saylashini, jimjit, boshini, oldida.
Mashq o'qilayotganda 
ma'nodosh so'zlar ta'riii, ma'nosi savollar orqali aniqlanadi. 
«Ma'nodosh so'zlar» mavzusini yanada mustahkamlash maqsadida, sinf 
o'quvchilari kayfiyatlarini ko'tarish niyatida «Kim ko'p ma'nodosh so'zlarni 
aniqlaydi» o'yinini tashkillash mumkin. Sinf jamoasi uch guruhga bo'linadi. 
Uchala guruhga bir xil topshiriq berih'b, bir daqiqa vaqt ajratiladi. 1-turda inoq 
bosh so'zi beriladi (sinonimlari: 
inoq, ahil, qadrdon, totuv, ittifoq, qalin, apoq-
chapoq 
tekshirish uchun). Qaysi guruh nechta to'g'ri so'z topsa, o'shancha ball 
oladi. Oxirida g'oliblar aniqlanadi. 2-turda 
unadi (unadi, ko'ndi, rozi bo'ldi),
3-
turda 
osmon (osmon, ko'k, samo, falak, gardun)
bosh so'zlari beriladi. 
Darsning so'ngida har bir guruhning darsga ishtirokini izohlab ball qo'yiladi. 
Har bir guruh o'z ishida o'zaro olgan ballarini taqqoslaydi, ya'ni har bir ishtirokchi 

---

14 
o'zining ishtirokiga yarasha ball oladi. 
Uyga 21-mashqni bajarish va nazariy ma'lumotni o'qib kelish topshiriladi.