O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi A. Qodiriy nomli Jizzax Davlat pedagogika instituti “Tarix” fakulteti

Nazorat topshiriklari:

1. 
   Sosoniylar xukmronligi davrida Eronning ijtimoiy axvoli?
   
2. 
   Xalk xarakatlarining boshlanish sabablari?
   
3. 
   Moni, mazdakiylar ta’limotidagi asosiy goya?
   
4. 
   Sosoniylar dinastiyasiga asos solgan shaxsni aniklang?
   

A) Anushurvon
V) Soson
S) Ardashir
D) Xisrav
Ye) Moni

5. 
   Mazdakiylar ta’limotining asosiy goyasi?
   

A) Zodagonlarning boyliklarini tortib olib. Boylikka ega bulish.
V) Zodagonlar ustidan xukmronlikni urnatish
S) Boylarning mol-mulkini dexkonlarga olib berish va yomonlikka karshi kurash
D) Soliklarni yuk kilish
Ye) U ijtimoiy muxitni uzgartirmokchi buldi.


2-asosiy savol:
Xisrav I Anushurvonning taxtga kelishi va uning yurgizgan tashki siyosatii.


Ukituvchining maksadi: Xisrav I ning mazdakiylar xarakatini bostirishini esga tushirish, Xisrav I ning xukmronligi davrida mazdakiylar xarakatining okibatlarini ochib berish va Xisrav I ning yurgizgan tashki siyosatiga baxo berish. Eron bilan Vizantiya urtasidagi nizolarning kelib chikish sabablarini kursatib berish.
Identiv ukuv maksadlari:

1. 
   Xisrav I ning taxtga kelishini biladi.
   
2. 
   Xisrav 1ning xukmronlik davrida mazdakiylarning ijtimoiy-siyosiy axvolini tushunadi.
   
3. 
   Xisrav 1 ning yurgizgan siyosatining rolini ochib beradi.
   
4. 
   Xisravning Yustinian bilan tuzgan axdnomasiga baxo beradi.
   

2-asosiy savolning bayoni:
Mazdakiylar xarakatini bostirgan Xisrav, otasi ulgandan keyin podsho buldi.Uning uzok vakt davom etgan podsholik davri (531-579) Sosoniylar tarixida eng muxim davrlardan bimri buldi.Anushirvon – «Ulmas» lakabini uzi xam mazdakiylarni tor–mor keltirgani uchun undan minnatdor bulgan Eron xukmron sinflari urtasida uning shuxrati baland bulganligini bildiradi.Xisravning uzi xam mazdakiylar xarakatidan birmuncha sabok oldi. U yer – solik sistemasidagi utaketgan adolatsizliklarni yukotish maksadida bu sistemani kayta kurib chikish zarurligini tushundi.Uning buyrugi bilan xamma yerlar yangidan ruyxatga olindi – kadastrlar tuzildi bunda tuprokning sifati, sugorilishi, kanday ekinlar ekilishi , daraxtlar va ish kuchining mikdori anik xisobga olindi. Moliya amaldorlari – «mirzalar»- yerlardan olinadigan xosilni tubdan tekshirib chikib, xar yili solik mikdorini xosilga karab belgilaydigan buldi. Solik ilgarigidek kisman natura shaklida,kisman pul shaklida olinardi.Jon soligi olish xam tartibga solindi, bu soliklar yiliga bir marta katiy belgilangan muddatda va muayyan mikdorda olinadigan buldi. Ruxoniylar, askarlar va amaldorlar jon soligidan butunlay ozod kilindi, lekin ular xam malum mikdorda yer soligi tulab turadigan buldi.
Xisrav I savdoning rivojlanishiga xomiylik kildi. U,savdogar va sudxurlarni davlat moliya organlariga bajonu dil xizmatga olib,ularning pul muomulasi soxasidagi amaliy tajribasidan foydalandi. Xisrav 1 zamonida kanal, damba tugonlar va boshka xil irrigasiya inshootlari kurilishi juda avj oldi. Ktesifonda u muxtasham bir saroy kurdirdi. U,xar turli olimlarga, jumladan, xatto Yustinian tomonidan Vizantiyadan xaydalgan neoplatonchi filosoflarga xam xomiylik kildi.
Xisravning buyrugi bilan eng muxim siyosiy vokealar saroyda rasmiy suratda yilma–yil yozib borildi, grek, Suriya va xind tillaridagi adabiy asarlar tarjima kilindi. «Ming ertak» nomli forscha tuplam xam Xisrav zamonida paydo bulgan deb faraz kilinadi * bu tuplam keyincha «Ming bir kecha» nomli mashxur arabcha ertaklar tuplamiga asos buldi. Xisrav 1 podsholik kilgan butun davr kushni xalklarga karshi urish olib borish bilan utdi, desa buladi. U ayniksa Vizantiyaga karshi kattik urushlar olib bordi.Xisrav uz podsholik davrining boshlarida Yustinian I bilan «abadiy tinchlik» tugrisida axdnoma tuzgan edi (532).Lekin Vizantiyaning kuchayib ketishidan kurkib, u oradan kup vakt utmay, bu axdnomani buzdi.540 yilda u, Suriyaga kattik xujum kildi va Antioxiyani bosib olib, uni uni batamom yondirib yubordi va talanga soldi. Antioxiyaning axolisini asir kilib olib ketib, Ktesifon atrofiga joylashtirdi. Bular grek-suriyaliklardagi xar turli xunarlarning Eronga kirishiga kup yordam berdi. Sungra urush Mesopatamiya bilan Zakavkazyeda davom etdi. U tuxtuab-tuxtab 562 yilgacha chuzildi. Nixoyat, ikkala tomon xoldan ketib, 50 yillik sulx tuzildi. Birok 570 yilda Xisrav Yamanni (janubiy Arabiston) bosib oldi. Bu narsa Eron bilan Vizantiya urtasida yana urush chikishiga sabab buldi ; bu urush 20 yil davom etib, Xisrav ulgandan keyin uning ugli zamonida tugadi. Sharkda Xisrav I turk-kuchmanchi kabillari bilan urush olib bordi, bu kabilalar Urta Osiyo territoriyaisda, Amudaryo bilan Sirdaryo urtasidagi rayonda yashar edi.