O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi A. Qodiriy nomli Jizzax Davlat pedagogika instituti “Tarix” fakulteti

Nazorat topshiriklari :
1. Otton I - 951 yilda kaysi shaxarga kushin tortib bordi.
A) Angliyaga
B) Italiyaga
S) Germaniyaga
D) Draminega.
Ye) Paviyaga
2. Otton I imperatorlik tojini nima uchun oldi
A) Karl Buyuk ulgandan keyin, ichki ziddiyatni bostirgani uchun. .
V) Rim feodallari bostirib, papani taxtga utkazgani uchun
S) Kuldorlik tuzumi uzil-kesil tugallangani uchun.
D) Yepiskoplarga keng mikyosda immunitet xukuklar bergani uchun.
Ye) Italiya knyazlaridan bir nechtasini tor-mor kildi.

2. 
   Otton I ning xukmronligi davrida Italiyaning ijtimoiy xayotini tushuntirib bering?
   
3. 
   X asr oxiri – XI asr boshlarida Germaniya va Italiyadagi siyosiy axvolga baxo bering?
   
4. 
   Feodal tuzumga utish kay yusinda amalga oshdi?
   

3-asosiy savol:
Papalar va imperatorlarning investitura uchun kurashi.


Ukituvchining maksadi: Rimda Grigoriy VII ning isloxatlari xakida aytib berish, natijada Genrix II ning bosh kutarib chikishining asl moxiyat va maksadalarini aniklab berish, saksoniyaliklarning 1073-1075 yillardagi kuzgolonlariga baxo berish va Vorm konkordati xakida tushuncha berish.


Identiv ukuv maksadalari:

1. 
   Grigoriy VII isloxatlarining asl moxiyati va maksadani biladi.
   
2. 
   Genrix VII ning xokimiyatga bosh kutarib chikish sababalarini tushunib yetadi.
   
3. 
   Saksoniyaliklarning 1073-1075 yillardagi kuzgolonining sabab va okibatlarini ochib beradi.
   
4. 
   Vorm konkordatining vujudga kelish shart-sharoitlari bilan tanish buladi.
   

3-asosiy savolning bayoni:
XI asrning urtalarida katolik cherkovi aloxida bir xolatda edi. Bir tomondan, bu vaktda cherkov uz ta’sirini butun Garbiy Yevropga yoygan edi. XI asrda Skandinaviya xalklari, Vengriya, Polsha xristianlikni uzil-kesil kabul kildi. Cherkov idoralarida bir xarakat vujudga kelib, bu xarakat yukorida kursatilib ziddiyatlarni xal kilishni, papaning cherkov ustidan bulgan xokimiyatini kuchaytirishni va cherkovning uzining dunyoviy xokimiyatidan mustakilligini oshirishni uz oldiga maksad kilib kuydi. Bu kayfiyatlarning ifodachisi Klyuniy monaxlari Fransiya, Germaniya va Italiyada unlab yangi monastirlar ochib, aloxida bir monastirlar federasiyasini tuzdilar. Bu federasiya papaning maxsus xomiyligi ostida edi. Klyuniychilardan biri, Gildebrand nomli italyan (toskanalik) bir gurux xamfikrlari bilan birgalikda 25 yil davomida papa kuriyasi bir nechta papa davrida raxbarlik mavkeini egallab keldi. Pirovardida Gildebrandning uzi papa bulib, Grigoriy VII (1073-1085) degan nom oldi. Grigoriy VII xar kanaka kelishishni xam yomon kuradigan, mustaxkam irodali, ujar fanatik, juda keskin kishi bulib, Teoratik ideyalarni uzlashtirib olgan edi.
Rim cherkovining yukorida aytib utillgan reformalaridan dastlabki ikkitasining amalga oshuvi shu narsa imkon berdiki, bu vaktda imperator Genrix xali yosh edi. Genrix Sh ulgan yili u endi 6 yoshga kirgan edi. Imperatorning yoshligidan imperiyadagi knyazlar foydalanib koldi, natijada Germaniyada XI asrning 50-60 yillarida siyosiy jixatdan tula tartibsizlik xukm surdi. Shuning uchun xam papalik uzok vaktgacha imperator xokimiyati bilan xisoblashmadi. Birok Rim kuriyasi investituraga oid uchinchi reformaga utgan vaktda, endi balogatga yetgan Genrix IV bunga kattik norozilik bildirdi. 1076 yilning boshlarida Vormsda bulgan cherkov yigilishida (bu yigilishga german yepiskoplari va zodagonlarning yukori tabakalari tuplangan edi) imperatorning talabi bilan Grigoriy VII urnidan tushirildi.
Imperator bilan papa urtasidagi kurashning keskinlashuv sababalarini tushunish uchun imperatorning uzining 70-yillarda Germaniyada olib borgan siyosatini bilib olish kerak. Genrix IV kattik kul va shuxratparast kirol edi. Otasi Genrix III singari, u xam feodal zodagonlarning uzboshimchaligini jilovlashga xarakat kildi. Uning davrida kirollik – imperatorlik xokimiyatining ta’siri Frankoniyadan tashkari, kushni Shvabiyada, shuningdek, Saksoniyada xam kuchayib bordi. Genrix IV Saksoniyani buysundirishni uz oldiga eng birinchi siyosiy vazifa kilib kuydi. U Garbiy Saksoniyada yangidan-yangi imperator kasrlari kurishni davom ettirdi, saroyini shu yerga kuchirib bordi va bosib olingan mamlakatda kanday xujayinlik kilsa, bu yerda xam xuddi shunday xujayinlik kildi. Saksoniyada imperator pomestyelarining soni borgan sari ortib bordi (XI asrining oxirida imperatorning Frankoniyadagi yerlarida kancha pomestyesi bulsa, Saksoniyada xam shuncha pomestyesi bor desa bulardi). Imperator Saksoniyaning boy urmonlarini tortib olib, uz mulkiga aylantira boshladi. Ancha kismi xali erkin bulgan sakson dexkonlariga juda ogir imperator soligi (census) solindi. Impratorga karashli imeniyelarni boshkaruvchi ministeriallar dexkonlarning jamoa yer-suvlaridan foydalanishni kiyinlashtirib kuydi. Biror sabab bilan uz yeridan ajragan erkin dexkonlarning-freymayenlarning bir kismi karam kishilarga yoki xatto-«franklar» va «shvablar» uchun barshchina majburiyati boshladi. Dexkonlarning imperatorga va uning amaldorlariga-ministeriallar va fogtlar (yepiskoplar nomidan cherkovga karshli yerlarni boshkaruvchilar)ga va shu kabilarga nafrat kuzi bilan karashi tabiiy edi. Saksoniyaga sukilib kirib borayotgan Frank va Shvabiya feodallarini ular dexkon jamoalariga zulm kiluvchi va ularni ezuvchi asosiy zolimlar deb xisoblardilar. Tugri, bu vaktda Saksoniya zodagonlari xam krepostnik feodallarga aylana boshlagan edi. Lekin, imperatorga, yepiskoplarga va monastirlarga karaganda Saksoniya feodallarining yerlari birmuncha kam edi. Saksoniya feodallari xam imperatorga va uning atrofdagilarga nafrat kuzi bilan karar edi, ularga Saksoniyani ekspluatasiya kiluvchi ajnabiylar deb karar edi. Shuning uchun xam Saksoniyada 1073-1075 yillarda kuzgolon kutarildi. Bu kuzgolonda maxalliy dexkonlar xam, maxalliy feodallar xam katnashdi. Kuzgolon 1073 yilning avgustida kutarildi. U shu kadar shiddatli va katta kuzgolon buldiki, Genrix IV ning uzi xam kuzgolonchilar kuliga asir tushishiga sal koldi. U zur kiyinchilik bilan va juda katta xavf-xatar ostida Sasoniyadan kochib jon saklab koldi. Dexkonlar imperatorga karashli kupgina pomestyelardagi xujalik binolariga ut kuydilar, bu vaktgacha tulab kelgan tulov va barshchinalarini tulamay kuydilar.
Birok dexkonlarning aktiv xarakati saks feodallarini kurkuvga soldi. Dexkonlarga bildirmasdan turib, feodallar imperator bilan muzokara boshlab, uni uzlariga kuprok yon berdirishga xarakat kildilar. Saks zodgonlari imperatorga karshi urush xarakatlarini sustlik, bushanglik bilan olib bordi. Genix IV esa bularning xammasidan juda ustalik bilan foydalandi. 1075 yil yozining boshlarida u, bir kismi imperatorning frankoniyalik risarlardan, bir kismi Shvabiya togliklaridan iborat bulgan katta kushin bilan Saksoniyaga bostirib kirdi. 1075 yil 9 iyunda Langenzols degan joy yakinida kuzgolonchilarning asosan dexkonlardan iborat bulgan kushinlarini tor-mor kildi. Dexkonlarga kushilmay, uzlaricha aloxida jang kilgan saks feodallari xam maglubiyatga uchradilar. Lekin ular dexkonlarga karaganda oz talofat kurdilar. Kuzgolonchi dexkonlar maglubiyatga uchrash natijasida juda katta talofat kurdilar, ulardan bir necha ming kishi xalok buldi.
1075 yilning ikinchi yarmida Genrix IV Saksoniyada butunlay xujayin bulib koldi. Bu ulka juda kattik talandi va vayron kilindi. Saksoniya yakin orada Frankoniyaga kushilib ketadiganday kuringan edi. Genrix IV sakslar ustidan galaba kozongach, uzini Grigoriy VII ga nisbatan xam xujum siyosati yuritish uchun yetarli darjada kuchga egaman, deb xis kildi.
Investitura uchun kurash XI asrning oxiridi va XII asrning boshlarida xam davom etdi. Grigoriy VII ning vorislari Genrix IV ga karshi uning uz uglini-Genrix V ni kurollantirdilar. Birok Genrix V otasining urniga uzi imperator bulib olagandan keyin, u xam investituradan voz kechishni istamadi. Genrix V kirollik kilgan davrning oxirgi vaktlaridagina, 1122 yilda, u bilan Kallist II urtasida V o r m s k o n k o r d a t i deb nom olgan kelishuv shartnomasi tuzildi. Vorms konkordatida yepiskoplarning ruxoniylar tomonidan saylanishi prinsip kilib belgilandi. Shu bilan birga, Germaniyada saylovlar imperatorning uzi yoki uning vakillari ishtrokida utkaziladigan buldi. Burgundiya bilan Italiyada esa yepiskop saylashga imperatorning katnashishi kuzda tutilmadi. Sungra imperator papa bilan bulgan kurash vaktida undan tortib olingan cherkov mulkini kaytarib berishni va’da kildi. Investituraning uzi esa konokordatga muvofik ikki kismga bulindi – bir kismi cherkov investiturasi (uzuk va xassadan iborat) bulib. Buni papa beradigan buldi, ikkinchi kismi dunyoviy investitura (saltanat xassasidan iborat) bulib, buni imperator beradigan buldi, imperator shu bilan uzining yepiskoplar ustidan senorlik xukukini ta’kidladi.
Umuman olganda, konkordat imperatordan xokimiyatning yepiskoplarga bulgan ta’siri zaiflashdi. Cherkov yerlaridan imperatorga tulanadigan tulovlar esa endi kamaytirilib, dunyoviy lenchilarning majburiyatlariga tenglashtirildi. Investitura masalasidagi yon berishdan tashkari, konkordatda imperatorga nokulay bulishiga karamay, Grigoriy VII amalga oshirilgan boshka isloxatlarga xam papaga indamay yon berilgan.