O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Dalillashning mantiqiy asoslari 
Dalillash va ishonch-e’tiqodning shakllanishi jarayoni. Ishontirishning mantiqiy 
omillari. Asosli muhokama yuritish-ilmiy ishonch-e’tiqod shakllanishining mantiqiy 
negizi. 
Isbotlash tushunchasi. Isbotlashning tarkibi: tezis, asoslar (argumentlar), 
isbotlash usuli. Bevosita va bilvosita isbotlash. 
Rad etish tushunchasi. Tanqid va rad etish. Rad etish usullari: tezisni rad etish, asoslarni 
(argumentlarni) tanqid qilish; rad etish usulining puchligini aniqlash. Ilmiy tanqid qilish 
oldiga qo’yiladigan mantiqiy talablar. 
Isbotlash va rad etish qoidalari
. 
Tezisga va antitezisga oid qoidalar. Tezisga va 
antitezisga xos mantiqiy xatolar. Asoslar (dalillar) ga oid qoidalar.Asoslarda 
uchraydigan xatolar: xato asos, asosni oldindan taxmin qilish,asoslarning yetarli 
emasligi, isbotlashda aylana va boshqalar. 
Isbotlash va rad etish usuliga oid qoidalar, ularni buzganda uchraydigan xatolar. Fikrni 
asoslashda uchraydigan boshqa mantiqiy xatolar: paralogizmlar, sofizmlar. Mantiqiy 
paradoks va uning ifodalanish shakllari.Bahs yuritishning mohiyati va shakllari.
Seminar mashg’ulotlarini tashkil etish bo’yicha 
ko’rsatma va tavsiyalar 
Seminar mashg’ulotlarining taxminiy tavsiya etiladigan mavzulari: 
1. Mantiq ilmi predmeti va ahamiyati. 
2. Tilning mantiqiy tahlili 
3. Formal mantiqning asosiy qonunlari (tamoyillari) 
4. Tushuncha - tafakkur shakli sifatida 
5. Hukm, savol, norma 
6. Deduktiv xulosa chiqarish 
7. Induktiv xulosa chiqarish 
8. Anologiya 
9. Dalillashning mantiqiy asoslari 
10. Bilimlarning mantiqiy shakllari: muammo, faraz, nazariya. 
Seminar mashg’ulotlarini tashkil etish bo’yicha kafedra professor-o’qituvchilari 
tomonidan ko’rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi. Unda darslik vauslubiy qo’llanmalar 

---

34 
asosida bilimlarni mustahkamlashga erishish, tarqatma materiallardan foydalanish, 
ilmiy maqolalar va tezislarni chop etish orqali talabalar bilimini oshirish, mavzular 
bo’yicha ko’rgazmali o’quv vositalarni 
tayyorlash tavsiya etiladi.