O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Xulosa chiqarish 
 
Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi. Xulosa chiqarishning tuzilishi: 
asoslar, xulosa, asoslardan xulosaga mantiqan o’tish (xulosalash). 
Mantiqan kelib chiqish tushunchasi. Mantiqan zaruriy va ehtimoliy (to’g’riga 
o’xshash) xulosa chiqarishlar. Xulosa chiqarish turlari: deduktiv xulosa chiqarish, 
induktiv xulosa chiqarish, analogiya. 
A. 
Deduktiv xulosa chiqarish
. Deduktiv xulosa chiqarish tushunchasi. 
Deduktiv xulosa chiqarishda xulosaning asoslardan mantiqan kelib chiqishining 
zaruriyligi. Xulosa chiqarish qoidalari tushunchasi. Hukmlarning subyekt — predikatli 
strukturasiga hamda hukmlarning o’zaro mantiqiy bog’lanishlariga asoslangan xulosa 
chiqarishlar. 
Deduktiv xulosa chiqarishning turli xil shakllari. Qat’iy hukmlardan xulosa 
chiqarish. Hukmlarni o’zgartirish orqali xulosa chiqarish (bevosita xulosa chiqarish): 
aylantirish, almashtirish, predikatga qarama-qarshi qo’yish. "Mantiqiy kvadrat" bo’yicha 
xulosa chiqarish. 

---

33 
Qat’iy sillogizm 
tarkibi. Sillogizmning aksiomasi va umumiy qoidalari. Sillogizm 
figuralari va moduslari. Figuralarning maxsus qoidalari. 
Qisqartirilgan sillogizm (entimema). Entimemadan to’la sillogizmni tiklash. 
B. 
Induktiv xulosa chiqarish
. 
Induktiv xulosa chiqarish tushunchasi. 
Induksiyaning tajriba natijalarini umumlashtirish bilan aloqasi. Induktiv xulosa 
chiqarish turlari: to’liq va to’liqsiz induksiya. 
To’liq induksiyaning xususiyatlari
. 
Matematik 
induksiya 
tushunchasi. 
To’liqsizinduksiya
ning tuzilishi, uning turlari: ommabop induksiya, ilmiy induksiya. 
Induktiv yo’l bilan hosil qilingan umumlashmalarning muammoligi. Mantiqiy 
ehtimollik tushunchasi. Induktiv umumlashmalarning asoslanganlik darajalari. 
Ommabop induksiya
ning mohiyati. Ommabop induksiya xulosasining ehtimollik 
darajasini oshirish shartlari. 
Ilmiy induksiya va sababiy aloqadorlik
. 
Sababiy aloqadorlikning asosiy xususiyatlari. 
Sababiy aloqadorlikni aniqlashning induktiv metodlari: o’xshashlik metodi, tavofut 
metodi, yo’ldosh o’zgarishlar metodi, qoldiqlar metodi.