O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'lim vazirligi

                                                     Sport gimnastikasi 
 
Sport gimnastika 
Badiiy gimnastika 
Akrobatika 
1.3.  Gimnastikaning amaliy turlari. 
                                         Gimnastikaning amaliy turlari 
 
Amaliy kasbiy  
gimnastika 
Ish joylarida bajariladigan 
gimnastika 
Davolashda qo‘llaniladigan 
gimnastika 
2. 
O‘yinlar. 
                             O‘yinlarda harakatning asosiy turlari quyidagilar 
 
 
   To‘siqlardan  o‘tish  
 Yugurish 
 Yurish 
 Sakrash 
     Qarshilikni yengish 
 
       Boshlang‘ich  sinf  o’quvchilari  uchun  o‘yinlar  asosan  diqqatni,  fikrni 
jamlashda  hamda  jismoniy  sifatlarni  rivojlantirishda  muhim  ahamiyat  kasb  etadi. 
Jamoaviy  o‘yin  esa  do‘stlik  va  o‘rtoqlik  xissini  tarbiyalashda  yordam  beradi.  O‘yin 
atamasi  xilma-xil  faoliyatni  ifodalaydi.  Tabiat  o‘yini,  kuch  o‘yini  va  boshqalar. 
Madaniyat sohasi bo’yicha esa, aktyor o‘yini, olimpiyada o‘yinlari yoki sport o‘yini, 
bularning hammasi xilma-xil ma’no beradi. O‘yin tarixiy to‘plangan ijtimoiy hodisa 
sifatida  faoliyatning  ayrim  turi  hisoblanadi.  O‘zining  hayotiy  ahamiyati  orqaligina 
jamiyatda o‘ziga qiziqish uyg‘otadi va ayrim odamlarni o‘ziga tortadi.  
O‘yin  faoliyatida  odam  o‘zini  o‘rab  olgan  muhit  bilan  o‘zgacha  aloqada,  bir 
maqsadga  yo‘naltirilgan  faoliyatda  bo‘ladi  va  ham  jismoniy  ham  aqliy  qobiliyatini 
shakllantirish maqsadida mashqlar qildiradi. Mehnatdan farqli o‘laroq, o‘yin paytida 
moddiy  ne’mat  yaratilmaydi.  O‘z  hayoti  uchun  tabiat  inoomlaridan  bevosita 
foydalanmaydi.  O‘yin  sharoitida  xilma-xil  harakatni  tanlash  imkoniyati  bor.  Bu  esa 
o‘ynovchining  o‘z  his-hayajonini,  ijodiy  qobiliyatini,  faolligini  hamda  tashabbusini 
ishga solishga majbur qiladi. 
  Hozirgi kunda o’yinchilar soniga qarab yakkama-yakka jamoa bo‘lib, ko‘pchilik 
(omma bilan) o‘ynaydigan o‘yinlar mavjud. Bu esa pedagogika va hayotda harakatli 
o‘yinlar va sport o‘yinlari sifatida tarbiyaviy vosita bo‘lib xizmat qilib kelmoqda.  
  Harkatli o‘yinlar jismoniy tarbiya vositasi sifatida jamoali, jamoaga uyushmay, 
o‘zining ma’lum sport maydoniga, standart qoidasiga ega bo‘lmagan, qiyin jismoniy 
mashqlarning  ayrim  elementlarini  o‘z  ichiga  olgan  harakatlar  tarzida  ular  asta-
sekinlik bilan qiyinlashtirilib bir shaklga keltirilib, sport o‘yinlariga aylandi. Demak, 
sport o‘yini ham harakatli o‘yindir. 

---

 
74 
Sport o‘yinlari jismoniy tarbiya vositasi sifatida o‘zining qat’iy o‘yin qoidalari va 
talablariga, sport maydoni jihozlariga ega. O‘yin paytida vazifalarni bir individual hal 
qilmay, jamoa hal qiladi. Bu o‘yinlar bo’yicha muntazam musobaqalar uyushtiriladi. 
O’yinchilarga  daraja  (razryad)  va  unvonlar  beriladi.  Sport  o‘yinlari  muntazam 
o‘sishda va rivojlanishda (texnikasi va taktikasini rivojlanishi uning samaradorligini 
kuchaytiradi).  Jamoa  bo‘lib  o‘ynaydigan  harakatli  o‘yinlar  uch  turga  bo‘linadi:  a) 
o’yinchilarni  jamoalarga  ajratmay  o‘ynaydigan  o‘yinlar;  b)  jamoali  o‘yinga  aylanib 
ketadigan o‘yinlar; v) jamoalarga bo‘lib o‘ynaladigan o‘yinlar (barcha sport o‘yinlari 
kiradi): 
Keyinchalik esa o‘yin o’yinchilarning o‘zaro faoliyati shakliga ko‘ra (komandali 
o‘ynaladigan o‘yinlar) quyidagilarga bo‘linadi:  
a)  o‘yin  paytida  raqib  komanda  o’yinchilari  tanasi,  uning  qismlari  bir-biriga 
tegmay o‘ynaladigan o‘yinlar - voleybol, stol tennisi, shaxmat-shashka va boshqalar.  
b)  raqib  o’yinchilari  bir-biriga  tegishi  bilan  o‘ynaladigan  o‘yinlar:  futbol, 
basketbol va boshqalar. 
Tarixan mavjud jismoniy tarbiya tizimlari o‘yinning shu tomonlarni hisobga olib, 
jamiyat  a’zolari  har  tomonlama  jismonan  garmonik  tarbiyalashning  asosiy 
omillaridan biri deb tan olganlar va tarbiya jarayonida undan foydalanganlar.