O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'lim vazirligi

        Demak “Chaqqonlik” deganda, koordinatsion harakatlarning umumiy to‘plam 
yig‘indisi tushuniladi. 
         Chaqqonlikni  rivojlantiruvchi  mashqlarni  namuna  sifatida  keltiramiz. 
1.Turgan joyida uzunlikka sakrash. 
2.Ko‘rsatilgan balandlik asosida sakrash 
3.Ko‘rsatilgan  masofa  va  nishonga  to‘pni  uloqtirish.  (to‘ldirma  to‘p,  tennis  to‘pi, 
voleybol to‘pi, basketbol to‘pi). 
 
               Boshlang‘ich sinflarda chidamlilik sifatining shakllanishi. 
 
         Chidamlilik  -  Muskullar  ishi    faoliyatida    jismoniy    mashqlar  bilan 
shug‘ullanish jarayonida charchoqqa  qarshilik  ko‘rsatish darajasi chidamlilik sifati 
deb ataladi. 
       Boshlang‘ich  sinf  o’quvchilari  uchun  chidamlilik  jismoniy  sifati  quyidagi 
mezonlar asosida shakllanishi mumkin. 
                 
                           1-sinflarda gimnastika mashqlari misolida: 
 
        O‘g‘il  bolalar  uchun  qo‘llarga  tayanib  yotish  va  cho’qqayib  o‘tirish 
(marta). 
“5”baho olish uchun – 6 marta.  
“4”baho olish uchun – 4 marta. 

---

 
86 
“3”baho olish uchun – 3 marta. 
       Izoh:  O‘g‘il  bolalar    6  marta  qo‘llarga  tayanib  yotib  va  cho’qqayib  o‘tirib 
mashqni bajara olsa, yuqori darajada. 4 marta qo‘llarga tayanib yotib va cho’qqayib 
o‘tirib  mashqni  bajara  olsa,  o‘rta  darajada.  3  marta  qo‘llarga  tayanib  yotib  va 
cho’qqayib  o‘tirib  mashqni  bajara  olsa,  past  darajada  shakllanayotganligi  ma’lum 
bo’ladi.  Agar  yuqoridagi  darajalarda  mashqni  bajara  olmasa,    demak    chidamlilik 
jimoniy  sifati  yaxshi  shakllanmaganligidan  dalolat  beradi.  O’qituvchining  vazifasi 
past  darajani  o’rtaga,  o‘rta  darajani  yuqoriga  maxsus  tanlangan  mashqlar  yoki 
harakatli o’yinlar orqali ko‘tarishdan iborat. 
        Qiz  bolalar uchun qo‘llarga tayanib yotish va cho’qqayib o‘tirish (marta). 
“5”baho olish uchun – 4 marta. 
“4”baho olish uchun – 3 marta. 
“3”baho olish uchun – 2 marta. 
        Izoh:  Qiz  bolalar    4  marta  qo‘llarga  tayanib  yotib  va  cho’qqayib  o‘tirib 
mashqni bajara olsa, yuqori darajada. 3 marta qo‘llarga tayanib yotib va cho’qqayib 
o‘tirib  mashqni  bajara  olsa,  o‘rta  darajada.  2  marta  qo‘llarga  tayanib  yotib  va 
cho’qqayib  o‘tirib  mashqni  bajara  olsa,  past  darajada  shakllanayotganligi  ma’lum 
bo’ladi.  Agar  yuqoridagi  darajalarda  mashqni  bajara  olmasa,    demak    chidamlilik 
jimoniy  sifati  yaxshi  shakllanmaganligidan  dalolat  beradi.  O’qituvchining  vazifasi 
past  darajani  o’rtaga,  o‘rta  darajani  yuqoriga  maxsus  tanlangan  mashqlar  yoki 
harakatli o’yinlar orqali ko‘tarishdan iborat. 
          Jismoniy  tarbiya,  sport  faoliyati  mashg‘ulotdagi  mashqlarni  bajarayotgan 
kishi  sekin  asta  o‘z  faoliyatni  davom  ettirishi  qiyinlashayotganligini  sezadi.  Ter 
quyuilib oqa boshlaydi, yuzida qizillik kuchayadi, rangi o‘zgaradi, xarakat texnikasi 
tarkibidagi  elementlarning  bajarish  ketma-ketligi  buziladi,  nafas  olishi  ritmi  va 
uning  chuqurligi  o‘zgaradi.  Bajarayotgan  harakat  tarkibida  qo‘shimcha  keraksiz 
harakatlar  paydo  bo‘ladi.  Bunga  asosan,  organizmda  kechayotgan  fiziologik, 
bioximiyaviy va biomexanik o‘zgarishlar sabab bo‘ladi.