O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo’qon davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi



Download 0,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/70
Sana31.12.2021
Hajmi0,82 Mb.
#268674
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   70
Bog'liq
ozbek orfografiyasi va punktuatsiyasi

    FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR 

 

1 .O‘zbek tilining imlo qoidalari. 1995 y.  

2 .Raxmatullaev SH. O‘zbek tilining yangi alifbosi va imlosi. 1995 y. 

3. Raxmatullaev SH. Orfografiya qoidalari – savodhonligimiz asosi. Toshkent. 

1980 y. 

4. Jamolhonov H. Hozirgi o‘zbek adabiy tili.  Toshkent. 2005 y. 

 

 

 

 

 

 


 

- 40 - 


10-mavzu: Yangi imlo qoidalariga asosan ayrim so’zlarning yozilishi.  

 

   

 

Tayanch  tushunchalar:  Tovush,  harf,  diftong,  monoftong,  harfiy  birikma, 

baynalminal  so‘zlar, ayrim harflar.    

 

 

R E J A

 

1. ѐ, ю, я  harflari qo‘llaniladigan so‘zlarning imlosi. 

 

2. Ayrim baynalminal so‘zlarni to‘g‘ri yozish me‘yorlari. 

 

 



 

O‘zbek  lotin  alifbosida  o‘zbek  kirill  alifbosidagi  yo, yu, ya harflari o‘rniga 

qaysi harflarni  yozish ular  bajaradigan  vazifaga  bog‘liq. 

 

1.ѐ,  ю,  я  harflari  ikki  tovushni  (й+unli)  ifodalashga  xizmat  qilsa,  bu  harflar 



o‘rniga  yo,  yu,  ya  harflari  yoziladi:  заѐм  -  zayom,  юмор  -  yumor,  ядро  –  yadro, 

ѐмғир - yomg‘ir, ютуқ - yutuq, яхши – yaxshi kabi. 

2.  ѐ,  ю,  я  harflari  o‘zidan  oldin  kelgan  undoshning  yumshoq  ekanini 

ko‘rsatishga xizmat  qilsa: 

1)  asosan  ѐ  harfi  o‘rniga  o  harfi,  ю  harfi  o‘rniga u harfi, я harfi o‘rniga a harfi 

yoziladi:  стажѐр - stajyor, люстра - lustra, фляга - flaga kabi; 

2)  so‘zning  talaffuzi  keskin  o‘zgarib  ketmasligi  uchun  qisman  ѐ  harfi  o‘rniga 

yo  harflari,  ю  harfi  o‘rniga  yu  harflari,  я  harfi  o‘rniga  ya  harflari  yoziladi:  актѐр  - 

aktyor, бюро - byuro, снаряд - snaryad kabi. 

Ko‘rinadiki,  ѐ,  ю,  я  harflari  o‘zidan  oldin  kelgan  undoshning  yumshoqligini 

ko‘rsatish  uchun  xizmat  qilsa,  uzbek  lotin  alifbosida  ikki xil aks ettiriladi. Qachon bir 

harf  va  qachon  ikki  harf  yozishni  qoidalashtirib  bo‘lmaydi,  shu  sababli  bunday  harf 

qatnashadigan so‘zlarning  to‘g‘ri yozilishi  imlo lug‘atida  ko‘rsatiladi. 

«O‘zbek  tilining  qisqacha  imlo  lug‘ati»ga  (O‘zFA  nashriyoti,  1962)  kiritilgan 

so‘zlarning  41tasida  ѐ  harfi  shunday  vazifada  kelgan.  Ana  shu  so‘zlarning  17tasida  ѐ 

harfi  o‘rniga  o  harfini  yozish yetarli: dirijor, Iikor, schotchik, uchot kabi. Quyidagi 24 

so‘zda esa ѐ harfi o‘rniga yo harflari yoziladi: aktyor, dublyor, transportyor, boksyor, 

montyor,  partnyor,  rejissyor,  repartyor,  sapyor,  suflyor,  shafyor,  minomyot, 

pulemyot, samolyot, vertolyot, amyoba, slyot…. 

Shu  lug‘atga  kiritilgan  so‘zlarning  55tasida  ю  harfi  shunday  vazifada  kelgan. 

Ana  shu  so‘zlarning  51tasida  ю  harfi  o‘rniga  u  harfini yozish yetarli: a1umini, budjet, 

luks  kabi.  Quyidagi  4  so‘zda  esa  ю  harfi  o‘rniga  yu  harflari  yoziladi:  byuro,  byust, 

menyu. 

Shu  lug‘atga  kiritilgan  so‘zlarning  47tasida  я  harfi  shunday  vazifada  kelgan. 

Ana  shu  so‘zlarning  38tasida  я  harfi  o‘rniga  a  harfini  yozish  yetarli:  molekular, 

yubilar,  sentabr,  oktabr  kabi.  Quyidagi  9  so‘zda  esa  я  harfi  o‘rniga  ya  harflari 

yoziladi:  dvoryan, slavyan, naryad, snaryad, zaryad, zaryadka, plyaj,  tyaga. 

IX. Uzbek kirill  alifbosidagi: 

9) ц harfi  o‘rniga uzbek lotin  alifbosida: 



 

- 41 - 


a)  so‘z  oxirida,  so‘z  boshida,  old  qo‘shimchadan  keyin,  undoshdan  keyin  s  harfi 

yoziladi:  кварц  -  kvars,  шприц  -  shpris,  целлофан  -  sellofan,  цилиндр  –  silindr, 

антициклон - antisiklon,  конструкция - konstruksiya kabi; 

b)  boshqa  hollarda  unlidan  keyin  ts  yoziladi:  глицирин  -  glitsirin,  гербицит  - 

gerbitsit,  конституция- konstitutsiya kabi. 

2.  Ruscha  щ  harfi  o‘rniga uzbek kirill alifbosida ш yoki шч harflari yozilar edi, 

uzbek  lotin  alifbosida  sh  yoziladi  (faqat  meshshan  so‘zida  ikkita  sh  yoziladi): 

община - obshina, ямщик - yamshik kabi. 

3) ь belgisi: 

a)undosh  tovushning  yumshoqligini  ko‘rsatsa,  uzbek  lotin  alifbosida 

yozilmaydi:  альбом - a1bom, вольт - volt, апрель - aprel, нефть - neft kabi; 

b)ayirish  belgisi  vazifasini  bajarsa: 

-  ю,  я,  e  harflaridan  oldin  kelganida  belgi  tashlanib, ю, я, е harflari o‘rniga yu, 

ya,  ye  harflari  yoziladi:  интервю  -  intervyu,  фортепьяно  -  fortepyano,  премьера  - 

premyera kabi; 

-  o,  и  harflaridan  oldin  kelganida  belgi  o‘rniga  y  harfi  yoziladi:  павильон  - 

pavilyon,  батальон - batalyon kabi. 

4) ъ belgisi: 

a)  rus  tilidan  olingan  suzlarda  tashlanib,  undan  keyin  kelgan  e,  ю  harflari 

o‘rniga ye, yu harflari  yoziladi:  разъезд - razyezd, адъютант - adyutant kabi; 

b)  arab  tilidan  olingan  suzlarda  bu  belgi  tutuq  belgisiga  almashtiriladi:  маъно  - 

ma‘no, санъат - san‘at kabi. 

 


Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish