O`zbekiston respublikasi

Hissadorlik  jamiyati.  Ochiq  va  yopiq  turdagi  hissadorlik  jamiyatilariga 

bo`linib o`rganiladi. 

Hissadorlik  (aksionerlik)  jamiyati  —  bu  jismoniy  shaxslar  kapitallarning 

birlashuvi  bo`lib,  u  aksiyalar  chiqarish  yo`li  bilan  bunyod  etiladi.  Aksiyalar  fond 

birjalarida  muomalada  bo`ladi  —  bir  shaxsdan  ikkinchisiga  erkin  o`tadi  va 

aksiyador uchun uning xissasi haqidagi hujjat hisoblanadi. 

Jamiyatning  omonatchi  —  aksionerlar  oldidagi  majburiyati,  aksiya  uchun 

---

27 

 

to`langan  pul  miqdori,  ya`ni  jamoat  kapitaliga  kiritilgan  hissasi  bilan  cheklanadi. 

Jamiyat majburiyati bo`yicha faqat jamiyatning o`zi o`z mulki bilan javob beradi. 

U ochiq yoki yopiq bo`lishi mumkin. 

Hissadorlik  jamiyati  —  bu  biznesning,  ko`proq,  demokratik  shaklidir. 

Chunki  bevosita  yoki  obuna  bo`lish  yo`li  bilan  aksiya  sotib  olish  va  korxonada 

mulk egasi bo`lishga istalgan inson erishishi mumkin. 

Hissadorlik  jamiyati,  mas`uliyati  cheklangan  va  qo`shimcha  javobgarlikka 

ega  bo`lgan  jamiyatlar  deb,  xo`jalik  faoliyatini  amalga  oshirish  niyatida  yuridik 

shaxslar va fuqarolarning mulklarini birlashtirish natijasida tashkil qilingan yuridik 

shaxslar tan olinadi. Hissadorlik jamiyati shunday xo`jalik jamiyatiki, uning nizom 

fondi  jamiyatning  nominal  qiymatini  ma`lum  aksiyalar  soniga  taqsimlangan 

bo`ladi va mazkur fond ushbu aksiyalarni sotishi orqali shakllanadi.  

Firma — tovar ishlab chiqarish yoki xizmat ko`rsatish maqsadida iqtisodiy 

resurslarni ishlatuvchi tashkilotdir. Mulk egasining tavsifiga ko`ra quyidagi turdagi 

firmalar mavjud: davlat, xususiy tadbirkorlik va kapitalistik, firmalar. 

Kichik biznesda firmalar odatda yuqori texnologik ishlab chiqarishni bunyod 

etish  bilan  band.  Ular  o`zlariga  xos  xo`jalik  yuritish  uslublaridan  foydalanadilar. 

Ularning xo`jalik faoliyatini boshqarish strategiyasi to`rtta asosiy qismdan tashkil 

topgan: 

Birinchidan  —  taraqqiy  etyorgan  va  yuqori  texnologiyaga  ega  bo`lgan 

firmalar  raqobatga  qiziqmaydilar,  Shuning  uchun  ular  tor  ixtisoslashgan 

mahsulotlar  ishlab  chiqarib  bozorning  yuqori  daromadli  qismini  egallashga 

intiladilar. 

Ikkinchidan  —  firmalar  istalgan  usul  va  vositalar  bilan  o`z  harajatlarini 

kamaytirishga  intiladilar.  Masalan,  elektronika  bilan  shug`ullanuvchi  firmalar 

butlovchi  mahsulotlarni  yirik  ishlab  chiqaruvchilardan  sotib  olib,  o`z  sarf- 

harajatlarini iloji boricha kamaytirishga harakat qiladilar. 

Uchinchidan  —  kichik  firmalarning  ko`pchiligi  ishlab  chiqarishni  bitta 

mahsulot  yoki  texnologiya  atrofida  uyushtiradilar.  Ularning  vazifasi  ushbu 

mahsulot  yoki  texnologiyani  iste`molchilarning  o`ziga  xos  ehtiyojlariga 

---

28 

 

moslashtirishdan iborat bo`ladi. Kichik firmalarning yiriklaridan asosiy farqi ham 

ana shunda. Katta firmalar o`zlarini sotish quvvatlarini katta guruh iste`molchilar 

ehtiyojlarini  qondirish  niyatida  asosan  standart  mahsulotlar  yetkazib  berishga, 

ya`ni haridorlar talabiga ta`sir qilishga harakat qiladilar. 

To`rtinchidan  —  deyarli  barcha  firmalar  iloji  boricha  begona  kapitalni 

kamroq  jalb  qilishga,  o`zlarining  mustaqilligini  saqlab  qolishga  harakat  qiladilar. 

Mutaxassislar  fikricha,  kichik  firmalar  faoliyati  va  taraqqiyoti  maqsadlariga 

mahsulot  va  texnologiya  taraqqiyoti  bilan  birga  ularning  mustaqillik  va  shaxsiy 

ijtimoiy-madaniy iqlimga intilishi xosdir.